Dad Annatina Nay - Forsa ei tiu paradis in cuolm, in vitg, in marcau, in’insla? Lunsch naven, ni datier, in liug freid ni cauld, in siemi. Alla tscherca da miu paradis persunal haiel anflau in’insla, mar ed ina riva plein plastic. Quei era buca il paradis ch’jeu s’imaginavel, lez fuss probabel staus in tec pli schubers. El sablun plastic, ell’aua plastic, pachetadis da plastic e butteglias da plastic. Plastic ei bein in material pratic – in material ch’ei deplorablamein fatgs per l’eternitad.
En in onn vegn produciu circa 240 milliuns tonnas plastic sil mund, varga 50 milliuns tonnas sulettamein pil diever en l’Europa. Ellas mars senodan milliuns tonnas plastic – en tschun turnighels serimnan mantuns, gronds sco inslas. Fact ei ch’il plastic ei in grond problem – quei savein nus tuts gia daditg. Plastic vesibel e nunvesibel – microparechels ell’aua che vegnan pri si en nossa cadeina da nutriment, perquei che pèschs scumbeglian els cun plancton. Jeu vi buca moralisar – leutier hai jeu negin dretg. Jeu mezza possedel (memia) bia plastic. Jeu cumprel quasi mintga di senza vuler plastic per gest puspei fierer naven quel. Jeu beibel ord butteglias da pet senza ponderar che la gronda part da quel vegn gnanc reciclada – igl ei semplamein fetg cumadeivel. Nus pachetein nies rumien en sacs da plastic – per schar barschar quels ellas barscheras. Voilà, naven!
Dapertut plastic
Plastic – il tema che fatschenta gest pir che mai. Plastic en pachetadis, textilias, colas, material da baghegiar. Ei dat strusch enzatgei ch’ei dat buca ord plastic. Calzers, autos, cabels, vischala, pusada, strubas, vestgadira, protesas, madrazzas d’aria, barschuns da dents. Mass ei senza?
Jeu schaiel sin miu schigentamauns el sablun, mirel viadora ella mar ed observel in um che raschla ensemen rumien cun in risti. Silsuenter cava el profundas ruosnas el sablun. El cava ad in cavar e lai svanir il rumien ellas ruosnas. Lu cuviera el quellas cun sablun e petga culla pala sissu. A fin. Il plastic ei naven.
No waste – low waste
Jeu fetsch retschercas. Ella reit anflel artechels e maletgs. Jeu mirel documentaziuns – senza fin. Balenas mortas allas rivas, pleinas cun plastic. Scamonds da sacs da plastic. Microgranulats en scarun. Ils fatgs ein pesonts. Co sai jeu sco pign pèsch contribuir? Jeu emprovel da sminuir miu consum da plastic persunal cun cumprar en cunscient. Aschia eviteschel butteglias da plastic – cumprel legums sin fiera ni maglias danovamein en ina stizun che porscha negin pachetadi. Il pachetadi prendel cun mezza – glasa ni satgets da teila. Igl ei buc cumadeivel dad ir tras igl entir marcau cun in saccados plein glasa vita. Cumprar en drova uss planisaziun. Spontan munta plastic. No waste ei denton quasi nunpusseivel, mo jeu emprovel da practicar low waste. Semplamein aschi pauc plastic sco pusseivel per tuttina aunc saver semiar d’in ver paradis.
Cumprar senza pachetadi
www.foifi.ch (Turitg)
www.palette-bern.ch (Berna)
www.bareware.ch (Winterthur)
www.baselunverpackt.ch (Basilea)
Films e documentaziuns (ina schelta)
www.srf.ch/sendungen/dok/helden-des-abfalls
https://www.itsafishthing.com/plastic-in-the-ocean/
Text: A. Nay, Turitg
Fotografia: Freeimages.com
Suonda LATABLA!