Da Benedetto Vigne – La chantautura Chiara preschenta ses emprim album cumplet «da mesanotg»

Chiara Jacomet ha ina bella vusch chauda e simpatica che sgarguglia sensual en ils bass e sautiglia tentalus en ils auts. Quai ha la chantautura da Rabius demussà gia sin ses mini-album «mascras» dal 2017. Ma lezza lavur giuvenila aveva, sper ina tscherta monotonia musicala, ina tendenza vers in liricissem pubertar che oszillava tranter il «ti» ed il «jeu» predicatur, e che discurriva savens mo da sentimentalitads e tut las flosclas liadas a quellas.

Sin ses emprim vair album «da mesanotg», producì da Manfred Zazzi, emprova Chiara uss cleramain dad evader da questa stretga artistica. E per quest intent sa lascha ella gidar da la poetessa ed autura Asa S. Hendry, coetana sia. Gia ils titels reflecteschan la frestgezza da quella collavuraziun: «glatsch da citrona», «libellas selvadias», «calzers vegls». Ma er texts che Chiara ha scrit suletta portan gia quella nova colur en sai: «glischs blauas», «emblidabucamei» – l’emprest germanic per noss chalamandrin che la chantautura dovra qua per far in bel gieu da pleds, «emblida buc mei biala stad.» Nundir da la garmaschia da far rima tranter citrona e Verona!

Be mintgatant pizza anc siador in da quels stoda pleds abstracts che ruinan magari spert la poesia: absurditad, confruntaziun, atgnadad … Tge che plascha perencunter zunt fitg, è quant avert e nunpatetic che Chiara tematisescha amur e passiun – in topos che chantauturs e chantauturas rumantschas dal passà evitavan mo memia gugent: «lein carezar in l’auter sempitern», di ina lingia en la chanzun principala, «sche nossas levzas sentaupan» udinsa en in auter lieu.

Dasperas datti muments in zic contradictorics: va quai, sche ti «tiu tgierp cul ritmus muentas», va quai en medem mument da «tiu cor per in mument ruassar»? Problematica para er la chanzun «agen assassin», ils chavazzins enumerads là han in tif da flosclas: «fantoms fatals dil vargau, la glisch dil futur tralaschau» – bain ina bella alliteraziun, ma insaco croda Chiara qua enavos en confusiuns adolescenticas. Meglier exprima ella quellas bregias en las «glischs blauas»: «mias rodas ein adina en moviment – sco mes dubis che roteschan traso».

Sin ina buna via pia. E quai er cun la musica: Las chanzuns dal primalbum da Chiara èn baintemperadas e variantas, diesch atgnas cumposiziuns che fladan la feminitad da l’entira gruppa che sa numna er «Chiara»; ellas bandunan zvar strusch la sveltezza mesauna ed il modus dal moll, ma ellas strivlan bufatg zinslas da reggae, da funk e ska, ristgan ritems pesants, stops imprevis e midadas da tempra, tact e tempo. E mintgatant schizunt ina pitschna assonanza.

L’entira rimnada vegn manada francamain da batteria (Momo Kawazoe) e bass (Lea Huber), purtada da las tastas da la maistra, ornada da grondius agens chors e dad inquala figurina da ghitarra (Larissa Cathomen). Ina da las duas unicas chanzuns englaisas mussa chants ospitants da duas amias da la giuvna chantautura sursilvana. Ma en il center flurescha la vusch da Chiara, che collia mintgatant pliras lingias senza perder il flad, purtond bellischems melismas sur pliras notas, manond quellas famusas scurlattadas ensi ed engiu, figuras che genereschan qua e là frasaziuns inusitadas, zaclinas che paran dad ir cunter la lingua – sco gist per exempel tar il «glatsch da citrona». Ma nagin dubi, «da mesanotg» è in album che gudogna bellezza al tadlond datier e sapientivamain.

Chiara: «da mesanotg» (R-Tunes) 
Dapli: https://www.musicchiara.ch/

Text: Benedetto Vigne, cumparì ils 29 da schaner 2020 en La Quotidiana
Fotografias: (c) Oceana Galmarini, Chiara. Cover art work: Annatina Nay, Oceana Galmarini

 

---

---

Forsa er insatge per vus:

---

Da Flavia Hobi – Svetlana Munderich ei naschida e carschida si en Russia. Dapi 17 onns viva ella en Svizra a Turitg, nua ch’ella scriva pil mument vida sia lavur da master. E quei buc en russ ni tudestg, mobein per romontsch sursilvan.

L’emprema confruntaziun cul romontsch ei stau cuort suenter ch’ella ei vegnida en Svizra. Sin ina carta postala culs uoppens cantunals dalla Svizra ha Svetlana legiu il plaid Grischun sper Graubünden.

„Jeu sai aunc oz seregurdar da quella situaziun. Cu jeu hai legiu quei plaid ha miu um giu grond plascher ed ha detg che quei seigi romontsch. Aschia ei Grischun staus miu emprem plaid romontsch.“ Silsuenter ha ella mai pli emblidau il romontsch e semiau dad astgar studegiar quei lungatg. Suenter differents cuors en instituziuns publicas ed uras privatas ha Svetlana entschiet il studi da master en plurilinguitad e romontsch all’Universitad da Friburg.

Romontsch tuna enzaco sc’in dacasa per mei.

La fascinaziun vid’il lungatg romontsch ei per Svetlana grev dad explicar. „Ei constat semplamein tut. Romontsch tuna enzaco sc’in dacasa per mei.“ Ella empren romontsch dapi siat onns, ha denton il sentiment dad enconuscher biaras persunas gia sia entira veta. 

Silla damonda tgei che seigi per ella il pli bi plaid romontsch manegia Svetlana: „Ei dat biars plaids romontschs che plaian a mi. Ei fuss donn da numnar mo in ni l’auter. Igl ei sc’ina canzun nua che mintga plaid ei impurtonts e senza quel vegn ei a rumper la melodia, vegn ei a muncar enzatgei.“

Buc muncar astgan sper il studi e las autras obligaziuns la gasetta La Quotidiana ed RTR. Era ses geniturs en Russia ni la cusrina che stat ell’Ucraina - e che muossi grond interess per il romontsch - san denton bia. Seigi quei davart la historia, la geografia, la veta culturala, scribentas e scribents ni canzuns romontschas. „Jeu sai buca sch’ei dat enzatgei tgei ch‘jeu hai buca raquintau ad els.“ E tuttina: „Ei dat mintgaton muments nua ch’ei maunca enzatgei. Lu teidlel jeu canzuns russas ni era ucraenas. Quei fa bein.“

Tras il romontsch hagi ella empriu d’enconuscher bia glieud interessanta, tgei che seigi per ella inspiraziun e muossavia. Sper igl entir plascher che Svetlana ha cul romontsch seigi quel era igl emprem e sulet lungatg nua ch’ella ei vegnida pliras gadas a ses cunfins. „Igl ei in auter patertgar nua ch’il dialect gioga ina bia pli gronda rolla ch’il lungatg da standard. En miu lungatg-mumma ei quei il cuntrari.“ Dumignar sesez e da saver capir in’autra moda da patertgar arvi denton novs horizonts. „En quels muments sesenta ins bia pli libers e cunquei ventireivels.“

Gleiti siara Svetlana giu il studi all’Universitad a Friburg. „Las finamiras restan las medemas – astgar luvrar cul romontsch e semplamein haver plascher.“

Grond engraziament e vinavon bien success cun tut tes projects :)


Intervista: Flavia Hobi
Fotografia: (c) Svetlana Muderich

Suonda LATABLA!

---

---

Forsa er insatge per vus:

---

Da Flavia Hobi – Anne-Louise Kleberg Joël – tuna buc suenter in num romontsch, ella Rumantschia sesenta ella denton dacasa. Oriundamein dad Odense en Danmarca eis ella dapi 21 onns adina puspei en Svizra. Oz stat Anne-Louise a Vella ed ei meinafatschenta dalla Casa d’Angel a Lumbrein. „Damai che jeu hai da far cun bia glieud duront luvrar, gaudel il ruaus ton pli el temps liber; seser sin canapé cun in bien cudisch danès e strihar il gat ni far yoga – aschia sai jeu serevegnir il meglier.“

Cunquei che Anne-Louise ei carschida si cun plirs lungatgs, ha ella sviluppau ina gronda affinitad. 1997 eis ella arrivada a Vella per luvrar in unviern en in’ustria. Leu ha ella lu spert empriu da salidar e da dumbrar per romontsch. Grazia a siu plascher per lungatgs ha la Danesa era giu naven dall’entschatta in grond interess per il romontsch. Da vegnir sin in bien nivel ei per ella denton vinavon ina sfida, ha la perfecziunista bein la pretensiun a sesezza da „variar l’expressiun dil lungatg plidau e dad ir pli fetg en detagl cun la muntada dils singuls plaids.“

Jeu tschontschel aschi bia romontsch sco pusseivel, era cun glieud dils auters idioms romontschs

Oz descriva Anne-Louise il romontsch sco lungatg da famiglia; mintga di lavura, scriva e discuora ella per romontsch. „Jeu tschontschel aschi bia romontsch sco pusseivel, era cun glieud dils auters idioms romontschs – damai che jeu cape-schel buc adina tut.“ Cunquei ch’igl ei per Anne-Louise buc pli logic da tschintschar tudestg che romontsch, mida ella buc aschi tgunsch sche enzatgi sa buc bein romontsch. La guida da cultura ha era la disa da salidar la glieud per romontsch e lura vegn ella spert sisu sche la glieud sa romontsch ni buc. Aschia datti per exempel era ella Casa d’Angel adina in „beinvegni“ per tuts. Ils turists selegran dad udir il lungatg romontsch, ch’ei „purtader dalla cultura ed igl ei impurtont dad intermediar ei.“

Anne-Louise ha studegiau historia e scienzas da religiun ad Aarhus ed a Turitg. Ella era gia adina fascinada da baselgias e dall’art ch’ei sesviluppada en siu contuorn sco era dil concept cardientscha: „Co e daco crei la glieud e co fa quel-la cardientscha secuntener igl individi e funcziunar la societad?“

Era sch’ella sesenta a casa ella Lumnezia - secapescha che la Danmarca maunca mintgaton ad Anne-Louise. Seigi la cultura, la natira, la famiglia ed ils amitgs da pli baul. Mo grazia als mieds electronics eisi pli sempel da mantener il contact. „Ils Danès seigien ils Talians dil nord, ha enzatgi detg a mi; nus essan buc fetg exacts, pli creativs e dein dapli peisa all’estetica ni la componenta sociala sco part dil resultat dad in process.“ In tec sco ils Talians caracterisescha Anne-Louise era ils Lumnezians, star da cumpignia e cantar vegni era leu scret grond. E surtut ha ella che plai il humor che semeglia a quel dalla Danmarca.

 

Ina super gruppa da glieud engaschada 

La Casa d’Angel e la plazza dad Anne-Louise, ch’ei cul temps carschida sin 50%, exista pér dapi 2015. La gronda sfida seigi da buc vuler memia bia, mobein dad era saver dir na. Cunquei ch’il romontsch ed il tudestg ein omisdus buc lungatgs mumma, schabegian plitost sbagls linguistics. „Mo lu tratgel tant pis e sperel che enzatgi anfli il sbagl – quei vul numnadamein dir che enzatgi ha legiu il text e gliez ei il pli impurtont.“

Spezialmein gauda Anne-Louise muments co „cu jeu arvel igl esch dil fuorn dil cristagl e vesel co ils egls dils affons tarlischan cu els vesan il grond cristagl dil péz Regina.“ Ella selegra era adina puspei dils commentaris el cudisch da hosps, che partan lur plascher vida las exposiziuns e las occurrenzas organisadas ella Casa d’Angel. Engrazieivla ei Anna-Louise era per la fundaziun da cultura, „ina super gruppa da glieud engaschada – seigi quei sco survigiladers, sco guids ni el cussegl da fundaziun.“ Quei motivescha ella aunc dapli da far sia lavur sco meinagestiun cun gronda passiun.

Engraziel fetg per il discuors, Anne-Louise!

Intervista: Flavia Hobi
Fotografia: (c) Marco Hartmann, Somedia

Suonda LATABLA!

---

---

Forsa er insatge per vus:

---