Dad Angelica Augustin (Giuru) - Davent digls 6 anfignen igls 13 d’avost on quatter commembers dalla GiuRu gia l’onour da represchentar la Rumantscheia agl festival da diversitad a Danzig an Pologna. Ansemen cun ameis dad otras minoritads linguisticas d’Europa vainsa “celebro pluralissem” durant en’emda. Chest motto è nia digls organisatours dalla occurrenza, numnadamaintg dalla YEN. La YEN è l’uniun tetgala da minoritads linguisticas europeicas e quatter u tschintg gedas ad onn organisescha l’uniun occurrenzas per giovnas e giovens tgi discorran en lungatg minoritar. Lungatgs minoritars èn pero betg angal tals scu rumantsch, fris u sorb. Tudestg so er esser en lungatg minoritar, sch’ins totga per exaimpel tigls «Tudestgs an Russia» u tigls «Tudestgs an Danemarc». Cò discurrignsa pitost da minoritads politicas tgi da minoritads lingusticas, ma igl lungatg ins sogl naturalmaintg betg excluder.

 

La minoritad tgi nous vagn visito an Pologna èn igls Caschubs. Igl caschub è en lungatg slav tgi vign discurria da radond 108’000 persungas tgi veivan surtot agl sid ed agl vest da Danzig.

 

Ossa, tge vainsa fatg exact durant chell’emda a Danzig? Egn u l’oter pudess bagn pansar tgi vegians angal bavia gervosa, cunchegl tgi en mez liter custava angal dus francs... Na na! Nous vagn er luvro. Enqualtgigns on dessignia, oters on preparo en teater, en pêr on fatg curts videos per rachintar istorgias persunalas da gliout tgi pitescha perchegl tgi èn part d’ena minoritad e la quarta gruppa ò pruo da sviluppar ideas per migliurar las situaziuns dallas minoritads ainten lour teras respectivas. Sonda, igls 12 d’avost ò alloura gia li igl effectiv «festival da diversitad» e lò vainsa preschento igls dessegns, igl teater ed igls videos tgi vevan naturalmaintg tots da far cugl tema «minoritads». Cun chel festival vainsa pruo da far attent igl public dalla existenza e digls problems dallas minoritads europeicas. Per contanscher tanta gliout scu pussebel, ò l’occurrenza gia li anmez igl martgea da Hel, en li fitg turistic.

Er a Danzig vagn nous pruo da tschiffer l’attenziun dalla gliout, e chegl gio en pêr deis avant igl festival final. Cun bandieras e canera ischans ias tras igl martgea vigl da Danzig. Cò è igl intent nomer egn sto da rimnar tantas sottascripziuns scu pussebel per en’iniziativa tgi duess migliurar las situaziuns dallas minoritads dalla UE (Minority SafePack Initiative). Er schi nous Rumantschs ischan betg pertutgias da chella iniziativa, ègl tuttegna sto en bel sentimaint per nous quatter da saveir tgi fetschans ensatge pigls noss ameis dalla UE. Cura tgi levans gio prest puspe turnar tigl noss albiert, vainsa anc antupo en Sursilvan tgi veva fatg stem dalla bandiera dalla GiuRu! Chegl tignaronsa anc andamaint en mumentign...

 

Sper la blera “lavour” vagn nous pero er gia fitg legher ansemen ed amprandia ena massa dalla cultura dad otras minoritads. Ena seira ò per exaimpel mintga minoritad musso agls oters ensatge spezial dalla sia cultura: canzungs, solts, gis... Lò vessan nous Rumantschs gugent musso en solt rumantsch tradiziunal...ma igl saltar vainsa gia da surlascher a minoritads cun otra taimpra.

 

Plaschia igl migler ò a me igl de d’excursiun noua tgi vagn tranter oter visito igl museum da solidaritad ed ena vaschlareia caschuba. Aint igl museum da solidaritad vagn nous surtot amprandia bler dalla Revolta da Danzig digl 1970. E la vaschlareia caschuba am ò fatg impressiun perchegl tgi cò fò gio davent da 200 onns la madema famiglia cuppas, crugs, cuppegns e bler oter or dad arschiglia. Momentan ènigl tar la 10avla generaziun! Alla fegn lessa deir tgi ia sung stada fitg incantada dalla gliout tg’ia va antupo. Ia sa betg cura tg’ia va la davosa geda pudia reir tant durant en’emda ed aveir tants bungs discurs. Gl’è sto la mia amprema occurrenza dalla YEN, pero franc betg la davosa. Oh! Naturalmaintg anc ensatge. Pudez angivinar treis gedas tgi tgi vagn antupo aint igl eroplan anavos an Svizra... Exact! Igl noss nov amei sursilvan inclusiv famiglia.

Text e fotografia: A. Augustin, GiuRu

Suonda LATABLA!