Da Benedetto Vigne - La chantautura sursilvana sesenta a Turitg ans surprenda cun ses segund portatun cumplessiv, l’album «When I Let Go».

I dat bels albums. I dat grondius albums. «When I Let Go», la nova ovra dad Ursina, fa part da omaduas categorias. Quai ha da far cun la vusch straordinaria da la chantautura sursilvana – ina vusch fina ma zunt modulabla, subtila ma tuttina cutizzanta. Quai ha da far cun ina musicalitad expressiva, iertada ed optimada en tantas etappas, l’art cantica en famiglia e scola a Mustér, las choristas Crambambuli da Claudio Simonet, ils studis da jazz a Lucerna, il segiurn musical en Scandinavia, l’aventura vocala cun la Triada. Quai ha da far cun in dun cumpositori excuisit dad Ursina, cumpartì danov cun ses consort e cunmusicant turitgais Florian Egli. E quai n’ha betg l’ultim da far cun ina producziun da camifo per ovras poppusas da quests dis, curatada dad in maister da fama internaziunala, l’irlandais David Odlum.

L’album, per duas terzas en englais, cumenza cun ina decleraziun ch’ins po udir sco motto, «Lay Low», ubain «(Betg) dar si!». Sur figuras electronicas ligeras-zaclinas chanta Ursina en vusch velusa da na vulair succumber, ni a nauschaspierts, ni a rusnas nairas, ni ad urizis vizius, ni a glischs trumpantas. E baindalunga capriola sia vusch si e giu d’autezzas temerarias per lura sa platgar en il plimatsch dad agens chors multiplitgads en eternitads sfericas. E quel tun sa derasa tras l’entir album, saja en ils texts e titels che varieschan l’appel inizial en in «Hold On» u en in «Let Go», saja en las atmosferas siemiusas plain armunia e tensiuns mez zuppadas.

Ma nus udin adina puspè erupziuns or da quella textura che pudess magari er parair repetitiva. Gia la segunda chanzun, rumantscha, deditgada a «la mar», pia a sentiments marins, ans confrunta cun ina tunalitad differenta, pli bassa, pli calma, che cumprova quasi la constataziun da la chantadura ch’il linguatg matern evocheschia autras tempras musicalas che l’englais. Ina calma che cula or en ina coda da ramurs ambientalas che laschan litteralmain resentir las undas da la mar. Ma er l’encreschadetgna da las Alps.

En la chanzun «Let Go», che dat er il titel a l’album, suonda, suenter in intro retegnì, ina bella ritmica da saut tecnoid, rinforzada qua e là d’in bass invers (in bass sunà cunter la logica armonica). Frestg er il tact da «Miu cor», ina chanzun d’amur bunamain maternala, la melodia la pli poppusa da l’album, cun in refrain da qualitad abbaesca u schizunt beatleana. Ed uschia sa splega er il rest da la nova ovra dad Ursina en moda varianta, cun sturs jazzus sintetics en «Tut semida», cun clavazins arpeggiants classicistics en «Finally», cun accords impressiunistics en la ballada «Feelings», accords che laschan chaminar ora l’album en in finale avert.

E concernent «feelings», la lirica dad Ursina ha propi ina tendenza introspectiva, magari entaup’ins abstractums sentimentals – emptiness, speronza, compassion; ella operescha però cun bleras allegorias e metafras, meteorologicas u seismicas, mintgatant datti terratrembels e fieus artificials, mintgatant datti brentinas u burascas. Ed or da la mar cloman, malgrà calma, spérts, demunis e sirenas. Tut maletgs ch’ins po er considerar in pau stereotipics. Mabain, betg mintga chantautura sto exnum raquintar lungas istorgias ultra-poeticas. Mintgatant tanschi er sch’ins po «connect your body and soul», sco ch’igl ha num en «Let Go». E quai gartegi stupentamain ad Ursina Giger, surtut grazia a sia vusch pelvaira dialica.

Ursina: When I Let Go (Radicalis/Bandcamp)
Dapli & infos: https://www.ursinamusic.com/

Text: B. Vigne, Turitg  
Fotografias: (c) ursinamusic, (c) Angelika Annen

 

PROXIMS CONCERTS:

16.09: Fribourg, Fri-Son @21:00
28.10: Parterre Basel @20.00
03.11: Werkstatt Cuera @20.30
06.11: Cinema Sil Plaz Glion @20.00


Suonda LATABLA!

Da Benedetto Vigne – Avant in pèr emnas è cumparì il primalbum da las Rodas, il trio actual da Corin Curschellas.

Ins pudess bunamain dir che cun las Rodas haja Corin Curschellas chattà sia gruppa optimala, in trio reducì a l’accordeon da Patricia Draeger, al cello da Barbara Gisler ed a sia atgna vusch nunconfundibla – magari er la combo minimala adattada per quests dis pandemics. Ina formaziun che suggerescha intimitad e calma, che projectescha la structura d’ina fina manidla kammermusik. Ma uschè finas n’èn las Rodas betg!

L’accordeon tira endament la musica populara alpina, ma igl è evident che la gruppa na vul betg esser messa en truclets stilistics, e perquai cumenza ses emprim album, cumparì questa primavaira, gist cun ina skizza che oszillescha vagamain tranter jazz e tango. Igl è in fresco musical cun il titel «Zuckerbäcker»: Corin Curschellas propona qua in protestsong elvetic, confrontond regords ad in agen passà precar alpin cun la miseria ch’ans cuntanscha ozendi d’ordaifer sin bartgas naufragiantas, ma er cun il sfarlattim actual da nossas ritgezzas natiralas. Igl è in pamflet detg prosaic – Corin n’è qua betg la gronda poetessa, ma en la epoca «rappunza» dastg’ins senz’auter er esser placativa.

I dat en l’album anc ulteriuras chanzuns dialectalas tudestgas, pulitamain pli poeticas, duas scrittas da la chantautura gia avant onns per vuschs collegas e reprendidas uss en tunalitad «rodaica»: In purtret detg melanconic da la staziun principala da Turitg ed ina sgarschurusa ballada da strias cun trantertuns da Brecht e Weill. La vart tudestga vegn cumplettada d’ina spezia dad «alpsegen» onomatopaic e d’ina veglia chanzun gualsera che citescha las famusas lingias popularas svizras da «muschkchaatä» e «nägeli». Polyglotta sco adina preschenta la Curschellas er ina melodia detg flurusa ch’ella ha cumponì sin in text dal poet englais William Wordsworth, datond dal 1800.

Ma igl èn surtut ils chants rumantschs ch’ans interessan qua. E tge surpraisa frecha ans porscha il primalbum da las Rodas: Corin, la chantadura cun background sursilvan e dimora actuala a Rueun preschenta en tut nov chanzuns exclusivamain engiadinaisas! Ina casualitad. Tranter quellas il chant da balenas «Al mar», tenor ina poesia da Clo Duri Bezzola barmier, la represa d’ina da las pli bellas melodias da Corin Curschellas, cumparida oriund sin l’album «Valdun» dal 1997. E lura spiras autras chanzuns popularas ladinas, veglias e novas, da sautunzas, filunzas, lavunzas. Concret: «Donna donna vè a cha», «Saira per saira», «Laschiva gronda sü’l bügl». Ed uschè vinavant.

Grondius sco las Rodas vegnan da dar a mintga toc in’atgna tempra, in’atgna colur: quai tuna ina giada sco imni d’encreschadetgna, ina giada sco bella tarantella, ina giada vegn la melodia circumdada da musique concrète, ina giada ornada da ghirlandas creolas. E quella varietad gartegia a la gruppa grazia al chant chaud e baintemperà da Corin, al violoncello tentalus da la turgoviana Barbara Gisler, cumprovà tant en musica classica sco en quella populara. Ma surtut al talent arranschader da la zugaisa Patricia Draeger, in’instrumentalista universala ch’ha studegià classica moderna e jazz, ch’ha gia sunà ses accordeon per tut il mund enturn e che vala sco ina da las pli valerusas musicistas svizras da quests dis. Las Rodas - in ensemble che rocla e rolla bain!

->Rodas (r-tunes)

Text: Benedetto Vigne, text cumparì ils 3 da matg 2021 en La Quotidiana)
Fotografias: (c) Sava Hlavacek

 

---

---

Forsa er insatge per vus:

---

Da Benedetto Vigne – Fiona Fiasco alias Fiona Cavegn publitgescha ses emprim album «Forever Faking Memoirs» ubain «Regords trumpants per adina».

Avant in tempet hai jau menziunà en ina columna da LQ che a la musica da pop e rock rumantscha manchia in pau ina tscherta «modernitad», vul dir che noss chantauturs e nossas chantauturas zoppegian pelsolit davos ils trends dal temp, sa movan magari pulitamain dasper il zeitgeist. Ma i dat per cletg er excepziuns, pitschents hailaits en il detg grond microsmos chantautural da la Rumantschia. In da quels è la giuvna musicista Fiona Cavegn da Breil che delectescha dapi passa dus onns las tribunettas da Turitg e conturns cun sias chanzuns jazzusas bain ziseladas e ch’ha gia surprendì il mund «viral» cun ses videoclip feministic anti-bellet «Mona Lisa».

E quella chantautura e ghitarrista sursilvana ans surprenda uss cun ses emprim album polyglott «Forever Faking Memoirs». Gist davantor però las surpraisas relativas da l’ovra: Fiona na segna betg suletta l’album – ella vegn accumpognada d’in musicist che sa numna pumpusamain Melodiesinfonie. Rumantscha è tiers quai – sco il titel lascha sminar – mo ina unica da las otg chanzuns. E Fiona n’è betg pli Cavegn, ella ha tschernì per quest project il num d’art bunamain frivol Fiona Fiasco. «Quel tuna ualti cool e va era bein aprau, jeu parel magari da trer ils fiascos!» declera ella.

Anc ina resalva: «Up to date» èn il senn pli stretg è l’album be en sia tunalitad generala, stilisticamain sa mova il duo en las auas d’in jazz d’apero atemporal, masdiglià cun zinslas da bossanova e tifs da chantinella scutinada franzosa, gea, perfin ina scappada en il beat da tecno tempriv aud’ins en la rimnada. E propi da vairas chanzuns na san ins betg discurrer; ils tocs èn plitost ina spezia da texturas repetitivas, per part electronicas, per part analogas, sur las qualas ils dus spondan vuschs e figuras, cun in daletg e stimul nunditg.

E quai davent da l’emprim trac cun il bel titel «Brangelina Fanfiction»: Sur in loop da diversas tastadiras perlantas palaisa Fiona cun in sprechgesang lasciv-letargic che «plastic trees and yoga retreats mean nothing if you don’t love yourself». Vul dir che tut las ritgezzas e vanitads da quest mund na valan nagut sche ti n’has betg gugent tatez(za). E quell’aria autoconscienta feministica gira tras l’entir album. Il pli explicit en lez titel che stat sur ina skizza tropicalica cun trantertuns da blues: «Boys Suck» – per rumantsch schess’ins «buobs fan la chagia».

Danor natiralmain il buob Kevin Wettstein – l’um davos la «Melodiesinfonie» – che cumplettescha cun ses maun jazzus il spiert liber da Fiona. El, ch’ha gia publitgà diversas lavurs sco solist, surpiglia l’unic toc chantà gnugnond per dialect turitgais (cun ina strofa rumantscha da Fiona): «Ich hätt so gärn ich wär wo andersch». Tut insanua auter sa chatta er la chanzun finala «Pazienzia ei clav»: Qua tuna digital be pli la leva battaria, e qua lascha Fiona crudar daltut sias tempras frivolas, chantond en ina moda fitg pura, emoziunala – sco sche rumantsch na fiss betg fatg per la decadenza. Ina musicista cun bleras fatschettas, gea, cun in flair da «star» vegnent; en in lieu confessa ella schizunt: «My name is melody mistery».

A propos da up to date: Moderna è er la publicaziun da l’album «Forever Faking Memoirs» – el cumpara be sco «vegl» disc da vinyl (reciclà!) ubain sco uschenumnà download digital (giu da la renumada plattafurma musicala «bandcamp»), pertge che discs cumpacts èn oramai totalmain ord moda. Ed er betg «sexy», tenor Fiona. Sin youtube entaup’ins dal reminent dus clips dal duo che illustreschan cun bler gust l’atmosfera da sia musica («Brangelina Fanfiction», «Je suis avec toi»).

Fiona Fiasco & Melodiesinfonie: «Forever Faking Memoirs» (Radicalis/Bandcamp)

Text: Benedetto Vigne, cumparì ils 7 d’avrigl 2021 en La Quotidiana
Fotografias: (c) Fiona Cavegn, Paco Alborghetti

 

---

---

Forsa er insatge per vus:

---

Da Benedetto Vigne - La conuschientscha definitiva na vegn l’uman mai a cuntanscher.

L’ultima sairada da son Silvester, la notg avant Bunmaun, cun in pèr amis ed amias a festivar la fin da l’onn vegl ed il cumenzament dal nov. Tranter els in fisicist da professiun, spezialisà en materias digitalas, computers e tut il climbim modern da quests dis. Sco cumplet laicist sin quests champs, n’haja strusch savì cunterdir a ses arguments, a sias formulas e formulaziuns. Ma tuttina haja mess sin maisa in tema che ma fatschenta actualmain, l’intelligenza artificiala numnadamain.

Robots capavels da resentir simpatias ed antipatias, amur e dolur?

Ils scienziats da quests dis discurran da las vistas realas d’in robot dal proxim futur che surpiglia tut las activitads umanas, inclus pensar e ponderar e planisar e torturar. Anzi, intgins postuleschan schizunt in’ autoconscienza da tals essers che savess senz’auter surpassar quella da nus solits umans. Ch’ils robots fissan capavels da resentir simpatias ed antipatias, amur e dolur - damai che l’autoconscienza na saja nagut auter ch’ina banala funcziun da sinapsas en il tscharvé.

Tge èsi da quintar da talas ipotesas?

Mes ami fisicher ha dà ina resposta diplomatica, manegiond ch’ils mainis giajan qua fitg dapart, e che la finala na fissi strusch pussaivel da demussar ina tala autoconscienza artificiala.

Tschertgar il misteri da la vita è il vair senn da la vita

Jau hai renvià a la veglia teoria dal dualissem, argumentond che la vita consistia dad ina vart exteriura e dad ina interiura, e che quella interiura, ch’ins numnia magari «olma» tar il carstgaun, saja ensasez preschenta dapertut, er en la materia anorganica, e che quella «interiuradad» fetschia part dal misteri da la vita. Da vulair crear artificialmain in’instanza «dualica», quasi in golem, quai saja en fund in act da hybris a la moda da la tur da Babilonia. Anzi, da tschertgar il misteri da la vita, davent da l’autoconsczienza enfin tar il famus «urknall», il sfratg primar, quai saja la finala il vair senn da la vita.

Scuvrir en fund quests misteris, quai muntass er perder il senn da la vita. E perquai na vegnia l’uman er mai ad arrivar tar ina conuschientscha definitiva da la vita, saja quella fisica u quella psichica, exteriura u interiura: La scuverta definitiva fiss la fin.

E sco per suttastritgar tut quai haja clamà in mussament filosofic, quel dal «JAU». Il «JAU» – absolut, sulet, solitari, egocentric – exista mo in’unica giada sin quest mund. Danunder e daco che gist «JAU» sun vegnì, nundir nua che «JAU» vom – impussaivel da declerar. Anzi, ina dumonda che po crear sturnizi, in veritabel wahnsinn. I resta be il smirvegl sco alternativa, circa tenor lez haiku or da mes cudesch recent, il «diari giapunais»:

surstar quotidian
en l’univers infinit
il jau singular.

Text: B. Vigne, Turitg 
Emprima publicaziun: 2016
Fotografia: pexels.com

Suonda LATABLA!

---

---

Forsa er insatge per vus:

 

Da Benedetto Vigne. 

Suonda LATABLA!

 

---

---

Da Benedetto Vigne – La chantautura Chiara preschenta ses emprim album cumplet «da mesanotg»

Chiara Jacomet ha ina bella vusch chauda e simpatica che sgarguglia sensual en ils bass e sautiglia tentalus en ils auts. Quai ha la chantautura da Rabius demussà gia sin ses mini-album «mascras» dal 2017. Ma lezza lavur giuvenila aveva, sper ina tscherta monotonia musicala, ina tendenza vers in liricissem pubertar che oszillava tranter il «ti» ed il «jeu» predicatur, e che discurriva savens mo da sentimentalitads e tut las flosclas liadas a quellas.

Sin ses emprim vair album «da mesanotg», producì da Manfred Zazzi, emprova Chiara uss cleramain dad evader da questa stretga artistica. E per quest intent sa lascha ella gidar da la poetessa ed autura Asa S. Hendry, coetana sia. Gia ils titels reflecteschan la frestgezza da quella collavuraziun: «glatsch da citrona», «libellas selvadias», «calzers vegls». Ma er texts che Chiara ha scrit suletta portan gia quella nova colur en sai: «glischs blauas», «emblidabucamei» – l’emprest germanic per noss chalamandrin che la chantautura dovra qua per far in bel gieu da pleds, «emblida buc mei biala stad.» Nundir da la garmaschia da far rima tranter citrona e Verona!

Be mintgatant pizza anc siador in da quels stoda pleds abstracts che ruinan magari spert la poesia: absurditad, confruntaziun, atgnadad … Tge che plascha perencunter zunt fitg, è quant avert e nunpatetic che Chiara tematisescha amur e passiun – in topos che chantauturs e chantauturas rumantschas dal passà evitavan mo memia gugent: «lein carezar in l’auter sempitern», di ina lingia en la chanzun principala, «sche nossas levzas sentaupan» udinsa en in auter lieu.

Dasperas datti muments in zic contradictorics: va quai, sche ti «tiu tgierp cul ritmus muentas», va quai en medem mument da «tiu cor per in mument ruassar»? Problematica para er la chanzun «agen assassin», ils chavazzins enumerads là han in tif da flosclas: «fantoms fatals dil vargau, la glisch dil futur tralaschau» – bain ina bella alliteraziun, ma insaco croda Chiara qua enavos en confusiuns adolescenticas. Meglier exprima ella quellas bregias en las «glischs blauas»: «mias rodas ein adina en moviment – sco mes dubis che roteschan traso».

Sin ina buna via pia. E quai er cun la musica: Las chanzuns dal primalbum da Chiara èn baintemperadas e variantas, diesch atgnas cumposiziuns che fladan la feminitad da l’entira gruppa che sa numna er «Chiara»; ellas bandunan zvar strusch la sveltezza mesauna ed il modus dal moll, ma ellas strivlan bufatg zinslas da reggae, da funk e ska, ristgan ritems pesants, stops imprevis e midadas da tempra, tact e tempo. E mintgatant schizunt ina pitschna assonanza.

L’entira rimnada vegn manada francamain da batteria (Momo Kawazoe) e bass (Lea Huber), purtada da las tastas da la maistra, ornada da grondius agens chors e dad inquala figurina da ghitarra (Larissa Cathomen). Ina da las duas unicas chanzuns englaisas mussa chants ospitants da duas amias da la giuvna chantautura sursilvana. Ma en il center flurescha la vusch da Chiara, che collia mintgatant pliras lingias senza perder il flad, purtond bellischems melismas sur pliras notas, manond quellas famusas scurlattadas ensi ed engiu, figuras che genereschan qua e là frasaziuns inusitadas, zaclinas che paran dad ir cunter la lingua – sco gist per exempel tar il «glatsch da citrona». Ma nagin dubi, «da mesanotg» è in album che gudogna bellezza al tadlond datier e sapientivamain.

Chiara: «da mesanotg» (R-Tunes) 
Dapli: https://www.musicchiara.ch/

Text: Benedetto Vigne, cumparì ils 29 da schaner 2020 en La Quotidiana
Fotografias: (c) Oceana Galmarini, Chiara. Cover art work: Annatina Nay, Oceana Galmarini

 

---

---

Forsa er insatge per vus:

---

Da Benedetto Vigne – Duas festas popularas, visitadas e reportadas. 

Igl eran massunas furmiclas che cumparivan da tuttas quatter varts da l’enorma arena da la Fête des Vignerons, tschientineras e tschientineras, figurunas cotschnas-brinas cun antennas sil chau ed in buttatsch davos or, ed ellas travagliavan e schaschinavan en las vignas, racoglievan barduns dad iva, tagliavan las vits, stgatschavan ils sturnels ladruns, e tranter en sautavani e chantavani, celebravani vendemia, chors magnifics che resunavan da tuttas varts, da dretg, da sanester, da davos e davant, s’entaissend en ina grondiusa sinfonia quadrofonica, e las furmiclas cumpartivan las tribunas e stgalas cun massa auters figurants e figurantas, mercenaris e viticulturs, sfranzinellas da cancan e chartas da jass, chaschaders e pestgaders, il manifest d’ina bella e cordiala vischinanza, betg mo da Vevey ed il bellezza Lavaux, mabain da l’entira Romandie. E cur ch’ils cuntadins da la cuntrada vischina friburgaisa entravan en scena cun lur cortegi da veritablas vatgas, chantond, er els en canon cun ils quatter vents, lur vegl «ranz des vaches», la famusa «lioba lioba», lura – e quai è vegnì relatà da pliras varts – èn blers egls da quels var ventg milli aspectaturs ed aspectaturas s’emplenids cun larmas. E dal reminent, pertutgond las furmiclas: salips devi er, er els cun antennas ed alettas, verdas però. Ed els eran plitost responsabels per la musica, per cuntrabass e clarinetta, precis sco enten la paraula.

Tut quai m’è vegnì puspè endament trais emnas pli tard, cur che jau seseva, mez avust, en la sala da scola a Zuoz, a tadlond ils texts dal project «100 onns tranteren». Viola Cadruvi aveva gist per mauns da leger sia parafrasa moderna da la veglia chanzun «Salep e la furmicla». Il salip era penetrà en il furmicler, el s’era furà, cun ses panzer glischant straverd, tras las miraglias da dascharina. Ma la schuldada furmiclera al aveva arrestà ed al manà davant sia regina. Quai ch’il salip aveva spetgà, cun la speranza da pudair far la curt a la bella venerada cun sia musica enivranta. Ma el ha fatg il quint senza l’ustiera. La regina, vestgida en nair e cotschen, ha dà in pitschen segn a la schuldada, e quella s’è immediat bittada sin l’intruder, ha cumenzà al snizzar e sfratgar, da moda che ses tschurvì è siglientà direct sin l’altar da la regenza. Las furmiclas han maglià il rest cun panzer, pel ed ossa. E Cha da Fö, noss trubadur da la ghitarra distorsiunada, ha commentà questa bellezza «horror story» cun il riff tschuf dal «Iron Man» dals vegls Black Sabbath. Uarrggh!

Las larmas hai lura dà pir il di suenter, sin il Plazzet da Zuoz, a chaschun da l’act festiv da quest festival per ils 100 onns da la Lia Rumantscha. I n’era betg gist usché tgemblà sco il fanadur a Vevey, ma la raspada radunada deva in bel maletg d’ina Rumantschia viva ed unida, d’ina bella e cordiala vischinanza. Ladins, Sursilvanas, e perfin dus, trais Sursetters. E cur che la fulla ha chantà cuminaivlamain, animada e sustegnida da divers chors maschadads, «gl’è bagn betg en sulet paeis», quasi l’imni surmiran, haja gì grondas bregias da «far cun», jau aveva litteralmain il cor en gula, sco din ils talians. Il qual è restà là er anc durant las autras duas chanzuns patrioticas. Ma dai!

Ina larma metaforica haja lura spons intginas uras pli tard, puspè en la sala communala. Cura che Cha da Fö è turnà a concertar ensemen cun sia Marie, ex-marusa oramai. In concert arcaic, tellurgic, violent e delicat en ina, na, decididamain betg il salip e la furmicla, ella, la bella diala tschurra a la battaria, pitgond pels e cimbals cun maun ferm ed inventiv, el, la bestga barbusa a la ghitarra, malquieta, agitada, zappitschond sur las distorsiuns ed attatgas da sias sis cordas. E pir ils dus che chantavan, sul sulets e baud ensemen, in cridar ed in urlar, il sbratg da Munch dal viv. E cur ch’a la fin Roland Cha da Fö «Scandella» ha stgaraventà – sco antruras il cusrin Pete Townshend – ses instrument cun tutta ravgia bel a plat giun plaun, avain nus tuts e tuttas savì, quai pudess esser stà lur davos concert. Sniff.

Text: Benedetto Vigne
Fotografia: ©Mayk Wendt / Lia Rumantscha

Suonda LATABLA!

---

---

Forsa er insatge per vus:

---

Da Benedetto Vigne -  Il chantautur Mattiu Defuns debutescha cun in primalbum surprendent.

Igl era stà ina vaira scuverta, avant passa trais onns, cura che Mattiu Defuns da Trun era partì cun ses Top Pop «Mi’olma», lura anc bunamain minorenn e gia ina vusch uschè voluminusa che pareva da vegnir da profunditads, tge mal da vita, tge gust d’amur, tge bitsch da la musa – ins sa dumandava tge pomai ch’i steva qua tut davostiers. Ins saveva dal patrimoni musical da sia famiglia – bab e barba cun filamenta vers ils famus Furbazs – ins al aveva magari gia entupà a chantond e sunond solitari sin inqual festa da val. U alura er gia udì Mattiu a participond a palcs pli professiunals, ensemen cun ses collega rappunz Giganto per exempel. El cun sia ghitarra da las cordas lommas e dals accords bain temperads.

Bainbain, in trubadur da la verva raffinada, da la rima gizza n’era e n’è betg (anc) naschì en la giuvna figura da Mattiu Defuns, gist en contrast a sia vusch vigurusa. Sias chanzuns partan per il solit d’in simpel sentiment prosaic, descrivan vita, vitg e ventira, senza sa perder en metafras stravagantas. Ma quai è current normal en la musica populara moderna dad ozendi, dad Ed Sheeran enfin tar Lady Gaga. Ed igl è là, envers lez chantun brigliant, ch’il giuven musicist sursilvan para da tender sias antennas musicalas. Quai suggerescha en mintga cas ses emprim album, cumparì quest atun passà sut il bel titel programmatic «Da funs».

Arranschaments opulents e stils variants

L’album è vegnì producì en il studio Klangstark a Cuira sut la batgetta da Lou Zarra, in dals gronds hitmakers grischuns dals ultims onns. Zarra e ses divers assistents han savì dar a las chanzuns vestgids detg opulents, senza però tartagnar il caracter oriund dal chantautur, sia vusch da lament, sias cordas da classica. Anzi, plazzond las cumposiziuns en ina massa differents letgs stilistics gartegi er da variar las frasaziuns vocalas magari in pau repetitivas, las progressiuns armonicas in pau placativas: In masdigl da flamenco e reggaeton gia en la segunda proposta, ina ballada da chandaila e saxofon en «Ei fa brin», tuns da renaissance ed africanissem en «Nies mund», in’uniun da rock e stadion en «Ti».

Surprendent che la rimnada da totalmain 16 chanzuns, per part er englaisas, crescha ad in crescher suenter meztemp: «Bi sco adina» flada arias da soft-calypso à la Belafonte, la «Musica» sa noda «shufflegiond» en il rhythm’n’blues da sturs e la «Mary» sa platga frivol en rittems e fims giamaicans. In bella ovra radunda ed inspiranta pia, quest «Da fund» da Mattiu Defuns, enritgì dad dus u trais ospitanzas – Orange, Giganto – e marcà da blers bels chors omnipreschents, veritabels chors da famiglia che vegnan dals funds e dals auts.

Mattiu Defuns: «Da funs» (Klangstark)

Text: Benedetto Vigne
Fotografia: (c) www.mattiu-defuns.ch

En il web: 

Facebook: https://www.facebook.com/mattiudefuns/
Web: http://www.mattiu-defuns.ch/

Suonda LATABLA!

---

---

Forsa er insatge per vus:

 

Da Benedetto Vigne -  Maria Moling e Roland Vögtli alias Me+Marie han fatg in bellischem segund album.

Dacurt haja ma semià da Roland «Chadafö» Vögtli – e surprendentamain na da Maria! – insatge cun musica ed abitadis, ils solits scumbigls surreals dals siemis. Geabain, ina tscherta irradiaziun arcaica, che turna magari en siemis, dastgins attribuir al duo ladin-ladin Me+Marie, in’aureola da magia muntagnarda. La rait mediala ha er gia scuvert quella, celebrà la metamorfosa da las ragischs alpinas a la sonoritad urbana. L’amalgam dal dolomit e dal «giadin», la festa da las ganes e da la ritscha, omaduas fabulanzas or dals auals, ma tuttina figuras differentas, oppostas – qua la vusch sublima, dialica, tscha il sun terran, distursiunà, ina cumbinaziun che va a prà cun la parita fisica dal duo, la bella e la bestga als haja gia numnads en in auter lieu.

L’accoglientscha è lasuenter fenomenala, er en regiuns nunurbanas: L’avust passà haja gì il cletg da cumparter tribuna cun Me+Marie a chaschun dal festival Rock se Drun, il public era fascinà, electrisà dal duo e ses enturagi, e quai er sch’el na conuscheva strusch las chanzuns dal repertori. Ed er qua il medem maletg arcaic: ella, suverana, traglischanta sco ina diala vi da la battaria apartia, nuncunvenziunala, el, rockadur da vaglia, in vair animal dal palc, smanond la ghitarra e battind ils pes sin terraferma, a la moda da – jau sai, ins na duess betg strapatschar congualanzas – ses barba musical Neil Young. E sur tut quai il chant da Maria e Chadafö, cuntrastant ed armonius en ina, ina cumparsa che lascha sminar dapli che mo in’uniun artistica.

Ed uss apunta il nov album, lur segund, battegià «Double Purpose», quai ch’ins pudess translatar cun «dubla finamaira». Insatge davant or: Maria da Val e Roland Scandella – sco els sa numnan en art – n’han betg inventà il rock. Ma els han re-inventà ina mixtura che flada tant ina lunga tradiziun, tant ina giuvna avantguardia. Remartgabel è il return a figuras basicas, arcaicas apunta, ina concessiun a l’instrumentari reducì – quel riff glamurus à la Marc Bolan en il song d’avertura «Sad Song To Dance», quella marca da blues à la John Lee Hooker en «Miles Of Lies», mo gist per numnar dus exempels.

Ma il bel è ch’il duo vegn da plazzar tranter quels terms basals grondius muments da melodia e d’abundanza armonica, ina giada festivs, ina giada patgifics, stritgond ils lieus ils pli differents, folk, country, grunge, psicadelica. Creond tras quai ina variaziun e cumpatibilitad nunditga, er en ils posts ils pli vehements, pli dirs – quai che gartegia per il solit mo als pli gronds da la musica pop. En mintga cas in bellischem album, bain producì, bain preschentà, in album che crescha en tadlond. Ed jau ristg da ma semiar da quel di che Me+Marie, suenter avair cuntanschì renum mundial, turnan cun in bel album deditgà a lur linguas maternas, quella da Scuol e quella da la Val Badia.

Me+Marie: Double Purpose (Capriola/Radicalis)

Text: Benedetto Vigne
Fotografia: (c) Me + Marie

Tgi che vul udir Me + Marie live sa far quei:
• 04.10.  Turitg, Helsinki
• 05.10.  Aarau, KIFF
• 21.11.  Lucerna, Schüür
• 22.11.  Lyss, KUFA

En il web:
http://meandmarie.com/ 

iTunes: http://bit.ly/anotherItunes 
Spotify: http://bit.ly/anotherSpotify 
Deezer: http://bit.ly/anotherDeezer 
 

Suonda LATABLA!

---

Forsa er insatge per vus:

Da Benedetto Vigne - Ad Astrid Alexandre gartegia cun ses segund album «Umbrivas» ina nova capolavur da la scena rumantscha.

Jau vuless numnar Astrid Alexandre betg simplamain ina chantanta u chantadura, jau preferesch numnar ella ina «artista vocalica». Ina persuna che sa far cun sia vusch dapli che mo «chantar», ina che sa schonglar, capriolar, chaubriclar cun sias cordas vocalicas. Quella qualitad demussa Astrid gist en l’emprim toc da ses nov album «Umbrivas», cumparì l’entschatta da mars, la skizza cun il titel «Lighthouse» (bel da battegiar l’album «Umbrivas» e lura gist cumenzar cun la glisch!). E quest «far traglischant» (Leuchtturm) bogna l’artista en in mar da misterius ecos ambientals, sur ils quals la vusch principala sgulatta aut ed ostinat sco ina vela ent il vent.

Differentas texturas

Ma i na va betg per la pura demonstraziun acrobatica – gia la segunda chanzun, quella «Beautiful Mind» emprestada da l’amia Corin Curschellas, passa si en in vestgì daltut different, ina spassegiada en ponns da popsong atemporal, chantà cun vusch bassa, carmalanta. Ed uschia sa noda l’entir album da textura a textura, da clavazin a calimba, da sintetisader a ghitarra, senza però bandunar la tempra basica da l’autura. Muments africanisants, arias da chanson, escapadas da funk, minimalissems ramurus – gea, perfin in trantertun recurrent da chanzunetta d’uffant udin nus qua. Ed adina puspè interrumpa la musicista il fluss dal toc, per inserir in mument da reflexiun, da cuntradicziun schizunt, applitgond accords diminuids, melodias guerschas. Precis sco quel cuntrast tranter las sumbrivas ed il far traglischant.

Inamurada en chalzers

Quel cuntrapunct stilistic vegn er reflectà sin il nivel dals texts: Il «Lullaby» raquinta – en la strofa rumantscha – davart las solitas charinezzas da la natira che fan ninnar l’uffant, fertant ch’il refrain englais scungira l’uffant da betg crair a las smanatschas dals creschids. Ed en la chanzun titulanta cuntrasteschan ils maletgs dals fugitivs africans cun l’indifferenza dal rest dal mund. Ma i dat er muments ligers, ilarics, il pli tard en la chanzun finala, in’aventura d’amur nunpussaivla fixada sin in pèr chalzers.

Duas ospitanzas colureschan ultra da quai questa segunda ovra d’Astrid Alexandre, per l’ina l’idilla impressiunistica «Zervreila», scritta e chantada dal contrabassist Rees Coray. E lura il duett cun Pascal Gamboni en «Veta», la sonorisaziun d’ina poesia clav da Tresa Rüthers-Seeli: «In siemi sco sch’ei dess aunc melli stads.» Milli stads, milli atmosferas: «Umbrivas» è in album d’ina enorma ritgezza musicala, d’ina raffinezza stilistica e d’in messadi sublim, in album che reflectescha la vista cosmopolitica da l’artista vocalica, sia derivanza rumantscha, belgia e perfin … haitiana.

Text: B. Vigne, Turitg
Fotografia: (c) Mattias Nutt

Astrid Alexandre: Umbrivas (R-Tunes)

Suonda LATABLA!

---

Forsa er insatge per vus: