Da Silvana Derungs (DRG) – La lingua rumantscha è ritga – uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas. Per exempel per descriver modas da sa muventar en stadi sturn. Quest mais – anc aivers dal mais passà – ballantschain nus pia tras il DRG e patin a la fin dal barbagiat postfestiv.
1. ir sco la via da Cavorgia
Vias che mainan sur foss e tras chaglias èn vias tut tortas e spir stortas. Ina via a Mustér, la via da Cavorgia, è para ina via uschia. Perquai din quels da Mustér, sch’insatge è tort, che quai saja «uiersch sco la via da Cavorgia». Er en stadi sturnira na van ins betg dal tut a dretg or, mabain tendenzialmain vi e nà, e forsa vitiers anc in pau stort ed inclinà, u eba: ins va sco la via da Cavorgia.
2. mesirar e schubregiar chinettas
Chattar la via a chasa suenter ina bella saira baraccusa n’è normalmain betg ina chaussa talmain pretensiusa. Mintgatant èsi simplamain cumbinà cun intgins deturs. Vul dir: Era sche la via è grada, datti ina u l’autra sviada … ina giada dad ina vart da la via, ina giada da tschella vart, uschia ch’i para che quel sturn mesiria la via. U ch’i ha era num ch’el mesiria las chinettas. U ch’ins po dir sco a Maton: che quel sturn vomia a «schubargear la chinetta.» Quai cun schubregiar vegn lura forsa effectiv anc vitiers. Pli tard lura…
3. esser inschigner
Sumegliant ad auters mastergns pon ins era sco sturn far ina carriera sturna – almain a Mon en Val d’Alvra, nua che er in simpel «mesirader da vias» po s’avanzar professiunalmain. E lura, en quest stadi promovì, hai num tut laconic: «L’è inschigner.» Bain in titel merità per quel che dumogna cun inschign dad arrivar a chasa ballantschond e balluccond.
Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:
4. avair in chau sc’in tgil
Ina giada arrivads a chasa, spetgain nus lura l’auter di. Magari è quel accumpagnà dad in barbagiat, cun in chau grond, grev e pesant. Cun in chau, sco sche quel fiss stà (mal-)duvrà per martellar e pitgar, per vomitar sco da chaj… Curt: ins ha in chau sc’in tgil.
5. avair mal ils chavels
Nus avain vesì, quai ch’ins senta l’auter di, suenter la sborgna potenta, quai è il mal: mal il stumi, mal las chommas, mal la bratscha, mal il cor, mal il chau. Uschè brutal mal il chau che tut si là è plain dolur: nas ed egls èn sensibels, la bucca dola, la lieung’è greva e gea … cura che perfin las cellas il pli orasum la periferia corporala fan mal, lura pon ins dir, sco a Lantsch ed a Vella, ch’ils chavels fetschian mal. Quels da La Punt-Chamues-ch, quels èn anc pli sensibels, quels piteschan dal barbagiat perfin cura ch’i han be gia «ils chavels ifflos».
Text: Silvana Derungs
Fotografia (modifitgada): W. Derichsweiler / Fototeca dal DRG
Suonda LATABLA!
Forsa er insatge per vus:
-
5 giadas quatter paraids Da Silvana Derungs (DRG) – La lingua rumantscha è ritga. Quai savain nus. Nossa lingua è noss da chasa, uschia in bonmot.…
15 da december 2021709 giadas -
5 giadas sco chaun e giat Da Silvana Derungs (DRG) – La lingua rumantscha è ritga. Quai savain nus. E ch’i dat nundumbraivlas locuziuns e proverbis cun animals, quai…
04 da november 2021809 giadas -
Ursina – ina vusch che connectescha corp ed olma Da Benedetto Vigne - La chantautura sursilvana sesenta a Turitg ans surprenda cun ses segund portatun cumplessiv, l’album «When I Let Go».…
-
5 bels nums dad umens Da Silvana Derungs (DRG) – La lingua rumantscha è ritga. Quai savain nus. E che nums rumantschs èn bels, quai san era…