Romana Ganzoni

Romana Ganzoni

Autura LATABLA dapi schaner 2017 - Romana Ganzoni (*1967) es autura da Scuol. Ella lavura e viva a Schlarigna. Raquints, poesias, essais, columnas. Seis prüm cudesch cumparü in marz 2017 pro Rotpunkt, Turich, ha nom "Granda Grischun“.

Da Romana Ganzoni - L’on passà n’haja spettà il bus, il nomer 31, pro’l Hegibachplatz a Turich. I d’eira bunura, temp per üna marenda, i d’eira november, ün tipic di da november o co chi s’imaginescha ün tipic di da november. Tschiera, ümidità, la glieud chi guarda süllas aignas s-charpas o püffa aint pel iPhone.

Tuots taschan. Perche nu tschübla ingün? Nun ha lönch plü dudi a tschüblar ad inchün. Quai am manca. Dess eu tschüblar? Frère Jacques? Tscherts van vi e nan, ün mat ha fat ün siglin, üna duonna veglia tschainta sül banc e’s tegna vi da seis sach da la Migros. Ils automobilists chi nu ferman gugent davant las striblas gelguas sün via per laschar passar ils peduns. »Blumenhaus Hegibach« cun plü paca schelta aint illa vaidrina co uschigliö. Rösas albas, papavers, stailas da Nadal. Implü ün cudesch malcuntaint, ün ch’eu vess da leger per scriver üna recensiun e n’ha miss perquai in mia tas-china, i’m para ch’el detta pajadas e’s lamainta.

La Forchbahn chi passa – da la fosa vart. Insü, vers il sunteri da Rehalp. Ün bel sunteri, sco ün parc. Là es sepulida Barbara, l’amia culs duos chanins. Agathe e Joy vaivna nom. Ella staiva al Hegibachplatz quella jada ch’eu staiva eir al Hegibachplatz, avant passa 18 ons. Cun meis hom ed il prüm uffant, ün figlin. Noss‘abitaziun guardaiva vers il Neumünsterpark, ün lö idillic cun ün da quels bös-chs da mammut chi’d es rivà in Europa a listess mumaint (la fin dal 19avel tschientiner) sco quel chi crescha a Maivilla pro’l Sprecherhaus o quels duos a Soglio, davo il Palazzo Salis, i’l üert da baroc, ma, para ha inchün laschà üna cigaretta sper ün da quels duos bös-chs da bellezza, ün dals schemblins saja uossa per murir.

Sch’eu pens vi da Soglio, pensa a Charlotte von Salis chi’d es morta d’incuort, la mamma da Katharina von Salis, la duonna da las scienzas natüralas chi sta in Engiadin’Ota. Charlotte am vaiva fat grond‘impreschiun quella vouta (avant 25 ons) ch’eu vaiva indatà tuot las datas da la biblioteca dal Sprecherhaus i’l computer. Charlotte es gnüda a Maiavilla per perscrutar il bös-ch da mammut ed insomma per s‘infuormar davart ils üerts in Grischun. Da quel temp vivaiva eir amo Helena von Sprecher, eir ella, sco Charlotte, üna grande dame – e fingià ida daspö lönch a megldra vita. Che duonnas! Che caracters. Inschmanchablas persunalitats.

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • Shop online!
    Shop online!
  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45


Sül Hegibachplatz pens eu a Barbara, eu pens suvent ad ella, cur ch’eu cuschin per exaimpel, ella d’eira üna cuschinunza be trics, ma eir cur ch’eu vess dabsögn d’üna resposta chi s-chatscha ad ün aggressur in möd liger, cun sveltezza e scharm. Ün’Austriaca emigrada in Brasilia d’eira Barbara, lura plachada a Bülach, perche cha seis hom – ün Brasilian - d’eira quella jada pilot (captain) pro la Swissair. L’hom da Barbara d’eira fich dominant, il divorzi ün desaster. Davo s’ha seis figl plü giuven tut la vita in üna clinica psichiatrica. Ma Barbara nu s’ha mai rasegnada. Che temperamaint! Umur. Cour. Spiert. Eir sch’ella vaiva pissers finanzials ed oters, scha l’ora d’eira ün’ora tipica da november, sch’ella vaiva doluors, dschaiv’la: Was für ein wunderbarer Tag!

Dürant la predgia da cumgià per ella, illa chapella dal sunteri, as vaiva plachà ün spler sülla paraid, sias alas vaivan il cotschen dals chavels da Barbara, il spler as vaiva plachà sün ün flach sulai e staiva salda. Eu n’ha pensà: Barbara, est tü quai? Nun es quai ün pa massa clischè, ün pa pac bun stil da cumparair sco spler in üna chapella, Barbara? E lura n’haja dudi a rier ad ella, dad ot, quel rier bass e sonor, ed eu stuvaiva pensar vi dal fat cha Barbara vulaiva gnir sepulida cun duos cigarettas impizzadas tanter las piclas, marca »Marlboro«. Ella vulaiva ün vaschè massiv e star laint sco la diva ch’ella d’eira. Am dumond amo hoz, perche chi han stoppà ad ella in üna da quellas miserablas urnas. Barbara ria eir da quai. Ella squassa il cheu e’m disch: Das ist doch piepegal.

La Forchbahn es passada in direczun sunteri e Zollikerberg. Il temp tacha. Quant lönch spettaraja uossa fingià sün quist banadi Hegibachplatz? Bod üna mezz’ura? Haja dat ün accidaint? Normalmaing infuorma la VBZ. Es ruot eir il megafon? Tschertadüns sun fingià partits a pè in direcziun Stadelhofen. Per furtüna nu daja in cità culs bus e trams »Personenunfälle«, voul dir suicids, sco süls tragets da la SBB, eir sün quel tanter Cuoira e Turich n’haja fingià fat mias experienzas cun talas catastrofas. Almain cun quai nu stöglia far quint quia. Eu stun sülla pizza dals peis. Barbara m’ha fat vöglia da‘m mouver ün pa.

Füss plü scort chaminada giò‘l Kreuzplatz, i nu fess don da mouver las chommas, sun dvantada ün vaira couchpatato, passaint meis dis sezzond davant il laptop, spettond a la cassa dal Coop o il bus nomer 31 cun tuot ils oters, eu guard sülla pizza da meis peis, sün mias s-charpas nairas, quellas grobas cun tach, la pel davantvart ha tschüf via ün pa, la tschaira da s-charpas nu sa plü zoppar, i d’eiran bunmarchadas, cumprà pro Dosenbach, 69 francs e 90, ün vaira plunder in fuond, ma a mai plaschna il meglder da tuot mias s-charpas, eu nu di ad ingün, ma eu tillas met sü il plü suvent. Barbara disch: Billig heisst nicht schlecht.

Il bus nun es amo qua. I’l mumaint ch’eu n’ha decis da chaminar in direcziun Kreuzplatz, cumainza a discuorrer üna duonna blonda sper mai aint in seis telefonin: This will take 45 minuts of my life, for nothing! Barbara fa ögliuns. Eu eir. For nothing? Spettar es dimena for nothing? Na, quai nu craja.

Text: R. Ganzoni, Schlarigna
Prüma publicaziun: 2017

Fotografia: pexels.com


Suonda LATABLA!


Sustegnair

LATABLA è independenta e sa finanziescha tras sponsurs e donaturs

Vulais Vus sustegnair?

SUSTEGNAIR cun CHF 10.-


Forsa er insatge per vus:

 

Da Romana Ganzoni - D’incuort n’haja let dad üna vernissascha a New York. Davant ün dals purtrets exposts as vaivan posiziunats umans gritantats per evitar cha oters possan contemplar il purtret, ün’ouvra da l’artista Dana Schutz. Ella as vaiva laschada inspirar dad üna fotografia (iconica) chi muossa ad ün giuven nair lintschà dal 1955. Il problem 2017: Il mat sülla fotografia d’eira nair, l’artista Schutz es alba. Quels chi staivan davant il purtret d’eiran da l’avis cha quai nu giaja. Duos artistas han dafatta propost da desdrüer l’ouvra da Schutz.

Quai svaglia noschas algordanzas. Las aderentas dal movimaint chi vezza critic l’esser alb (Critical Whiteness) e descriva l’act da’s referir in ün tschert möd sün’ün’otra cultura sco Cultural Appropriation (voul dir: invöl) dschessan: No lain proteger üna minorità, üna gruppa suotprivilegiada, supressa da la majorità chi fa abüs, pigliand davent ogets o simbols a las victimas.

„Check your privilege!“ es lur sbraj da battaglia per far attent a relaziuns da pussanza e discriminaziun. Cha illa appropriaziun chapitalista vegnan declerats ogets tradiziunals da differentas etnias sco roba e stratta our da lur context, dischna. Quai possa pertoccker musica o sot, simbols, ceremonias, vestits, clinöz, frisuras, ma eir il stil da lingua e cumport social.

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Shop online!
    Shop online!


Tschertas gruppas interpreteschan quistas invistas in möd excessiv, vezzan dapertuot ün „trigger“, ün impuls per üna re-traumatisaziun da minoritats o victimas, per exaimpel ils organisatuors d’ün concert da punk da la band „Feine Sahne Fischfilet“ a Bielefeld. Il percussionist ha trat oura sül palc seis t-shirt – e’l concert es gnü interruot. Pervi cha’l muossar il corp sura masculin saja ün act da violenza patriarcala e cunter l’uorden da chasa. O la reuniun chi ha appellà cun ün scrit pro l’entrada cha albs cun uschèdits „Dreadlocks“ o „Rastas“ nu sajan bainvis. Exagiarà, o? Da l’otra vart: Fingià avant ons n’haja pensà, cha ün Maori as sto agitar a mort, sch’el vezza ils „tribal tatoos“ da sia cultura süls bratschs da quels da Bümpliz, Barcelona e Berlin. Microggressiun sün pel. E pro no? Esa Cultural Appropriation, esa microaggressiv, esa ün trigger, scha üna turista as cumpra morins chi stan per l’emigraziun engiadinaisa e metta sü quels, voul dafatta cumplimaints da mai? O scha inchün da lingua tudais-cha chi nun ha ingüna relaziun cul rumantsch am bombardescha adüna culs pleds: Che bels mumaints! O eir uschè ün elemaint verbal da culissa movibla: Pachific. Forsa eir: Allegra. Pleds chi vegnan strats our dal context da lingua e cultura rumantscha per dar culur o per far reclama. Abüs?

O co esa cun quist’architectura neoengiadinaisa da kitsch, conglomerats, immens chasamaints cun schmachà aint abitaziuns sainza fin, e sülla fatschada sgrafits e proverbis rumantschs? O quist nouv proget: Ün impressari sainza ragischs svizras chi voul s-chaffir ün costüm engiadinais per las camarieras aint ils hotels, uschè cha quellas nu portan plü Dirndels (sic!), ma alch plü „autentic“? Am das-cha agitar?

Text: R. Ganzoni, Schlarigna
Fotografia: D. Gustin, Tschlin
Prüma publicaziun: Lügl 2017


Suonda LATABLA!


Forsa er insatge per vus:

Da Romana Ganzoni – Ultimamaing d’eir eu invidada a Tavo per ün talk. La discussiun ha gnü lö in occasiun dal tschöver da duonnas, ün’eivna avant l’evenimaint naziunal chi ha gnü ün success gigantesc. Las duos otras duonnas sül podium sun stattas üna politicra chantunala ed üna politicra regiunala. No eschan stattas d’accord in mincha singul punct. Solidarità. Spass. Empowerment! Tuotta saira.


Eu n’ha quintà tanter oter duos istorgias persunalas chi han gnü ün tschert resun.


1. La roba cul purtret chi s’ha da sai svess

Perche nu daja daplü duonnas illa politica ed ill’economia, perche nu daja daplüs boss feminins? Schmaladi sistem! Schmaladida ideologia! Istorgia! Tradiziun! Supressiun! Scandal! Hai, hai, quai eir. Eu per mia part prouv da schoglier problems svessa. Là ingio cha eu poss agir subit. In möd pragmatic. E schi fa rier: tant meglder. Eu crai vi da l’energia eminentamaing subersiva, creativa e deliberanta da l’umur e dal rier. Ed eu crai (sainza negar l’importanza dad instituziuns e sistems) vi da la forza da l’individuum.

Siand ch’eu d’eira lönch magistra e siand ch’eu n’ha realisà cha las mattas (diligiaintas) vaivan davo mincha examen attachas da panica («id es i mal», «eu n’ha sgüra üna nota na bastanta»), invezza cha’ls mats (ün zich main diligiaints) as vezzaivan cun gloriolas e milli sesers («id es i bainischem», «ingün problem»), siand cha’ls resultats d’eiran tuottafat viceversa, las mattas vaivan (in tendenza) tschintschers e’ls mats (in tendenza) traiers, siand cha las mattas nu’s sentivan amo adüna na meglder («mia media es listess…», «mia sour d’eira megldra»), invezza cha’ls mats d’eira cuntaints sco persics («yeah!»), siand cha quai es stat – eu repet! - üna tendenza (cun exepziuns s’inclegia) n’haja pro üna classa specialmaing adattada (e talentada cun good sense of humour) dit: Basta! Fertig! Schluss!

 

Mattas, eu nu vögl plü ingün lamentöz, ma gnanc’üna silba, uossa cumanzaivat a lodar sü a vo svessa in möd penibel ed exagierà in mincha lecziun, gnac’üna micla dubis o relativaziuns. E mats, da vo vöglia dubis! Eu vögl dudir da voss problems, mincha lecziun! Larmas! Spiegaziuns perche cha eir üna buna nota muossa cha vo nu d’eirat buns avuonda. Inferiurità!

 

Quista glieud giuvna d’eira fich per activitads teatralas e tuots e tuottas han partecipà e dramatisà chi d’eira la cana e mez.

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • Shop online!
    Shop online!
  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45


Matta Lu. ha per exaimpel dit davo la prosma clausura, ch’ella saja persvasa cha quai saja i talmaing bain, cha ella pendarà sü l’examen sur seis let. Mat Li. invezza ha remarchà, cha el haja tschüf depressiuns daspö ch’el haja scoula pro mai, ma ch’el sapcha cha el nun haja merità meglder, ch’el haja imprais duos eivnas di e not, ma cha quai saja garanti darcheu ün duoar. Loser!, han dit las mattas.

Che rier! Che divertimaint! Ma i nu d’eira apunto be stincals e totlarias, nos psicodrama e l’exageraziun ha muossà exemplaricamaing, che tenutas chi impedischan (tendenzialmaing) a mats ed a mattas da sviluppar lur potenzial. Per ragiundscher cuntantezza esa però fich important dad activar las aignas forzas e da douvrar quellas. La magistra vess perquai eir da promouver adüna be las forzas e na intunar ils problems, ma quai es ün’otra istorgia…

2. La roba culla preparaziun

Mattas e duonnas sun tendenzialmaing ed in media plü diligiaintas e precisas, suvent preparadas (massa!) bain, suvent han però las preschantaziuns dad homens daplü – eu nom quai: Hüftschwung. Nonchalance. Per part eir suveranità. I nu fan in chotscha uschè svelt schi ston improvisar (excepziuns: adüna!). Perche? Ün punct essenzial es sgüra – sco cha üna studia reschnouva ha muossà sü – cha mats vegnan sbragits sü var ot voutas daplü sco mattas dürant l’infanzia. Ils mats imprendan fingià bod: Eu inscuntr impedimaints, na tuots chattan mias acziuns adüna ün hit (e quai sto essere listess), quai da conflicts, tschüf giò pel gnif e vegn inavant be listess. Ed implü….

Quai as quinta la prosma jada



Text: Romana Ganzoni
Fotografia: pexels.com


Suonda LATABLA!


Sustegnair

LATABLA è independenta e sa finanziescha tras sponsurs e donaturs

Vulais Vus sustegnair?

SUSTEGNAIR cun CHF 10.-


Forsa er insatge per vus:


Da Romana Ganzoni - Pelplü suna la Romana, suvent suna üna Grischuna, e minchatant am sainta sco Svizra.


La duonna in ün cafè a Berlin am quinta, co ch’ella saja rivada da la Prussia da l’Ost a Heidelberg, co cha la famiglia haja laschà inavo ün bain chi d’eira stat tschientiners a la lunga in lur posesss, glieud richa cun famagls e fantschellas, s-chatschada, il bazegner d’eira ün commember activ illa NSDAP, quai disch’la avertamaing, ella saja statta üna poppina da desch eivnas, cur chi hajan stuvü mütschir, sün bratsch da nona, in ün tren chi saja collidà cun ün oter tren, frontalmaing. Passagers morts, passageras feridas, uffants, vegls, sang dapertuot, e sudats russ chi’d han trat sül tren. La duonna am muossa sias nattas vi dal culöz. Davo sajan ellas rivadas in ün chomp polac per quatter ons. La nona saja morta, ed ella haja pudü ir a star in Svizra per ün on. Il plü bel temp da mia vita, disch’la. Davo tilla hajan las autoritats tudais-chas missa in chasas dad orfens, fin cha’l bap chi nu sarà stat seis bap, ma il cusdrin da la mamma ed eir l’hom da la mamma, saja tuornà da la praschun ed haja fundà üna nouva famiglia chi’d ha fat trid cun ella – sia renta e sia paja hajan els però tut gugent, fin ch’ella saja scappada cun 21 ons. 

Sia mamma es morta il di da sia naschentscha, il funaral ha gnü lö ün pêr dis plü tard, la mattina es gnüda battiada sur il vaschè avert da la mamma. La duonna disch, a mai nu’m para tuot quai uschè trist, Dieu es meis bap, eu sun ün regal da Dieu, eir scha meis peis sun restats sfuormats, eu stuvaiva adüna trar aint s-charpas massa pitschnas dad uffants morts, perquai porta uossa be s-charpas da gimnastica. - La Svizra! Che bellezza! Eu sun ida in tschercha da la chasa da la famiglia in Argovia, ingio ch’eu staiva, davo 45 ons, che emoziuns! Ed eir meis dachasa in Prussia da l‘Ost n’haja chattà, a l’entrada dal cumün d’eira üna crusch cun landervi bindels da culur chi ballaivan aint il vent sco per dir: Ben tornata! Da tuot quai vuless ella scriver, forsa ün roman? El cumanzess culla mamma chi‘d ha pers a seis prüm uffant i’l ottavel mais, a Prag, cur cha’l cusdrin ed hom chi d’eira staziunà là, tilla ha büttada our dal tram pervi da schigliusia. La duonna ria sü per mai, üna bella duonna cun bunischma glüna. Ch’Ella am salüda la Svizra, disch’la, cur cha nus pigliain cumgià. Uossa am sainta sco Svizra. Pervi dal raquint da la duonna e perche ch’eu vess da salüdar la Svizra. Co as salüda ün pajais? Far ciao our da la fanestrina, sur l’Argovia, cuort avant co plachar a Turich? Star in schnuoglias sün ün prà da quai papal e bütschar üna minchületta?

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45
  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • Shop online!
    Shop online!
  • www.belain.ch
    www.belain.ch


Eu am saint sco Svizra, scha las vias a Paris, a Londra, a Genova ed a Berlin han nom sco martirs e cumbattantas da o cunter las grondas guerras dal 20avel tschientiner, scha amis e cuntschaintas, ma eir incuntschaintas in quels pajais am quintan lur istorgias persunalas, da lur confamigliars, vaschins, schi quintan da las sufrentschas dürant las guerras, las perditas, il tat chi’d es mort in praschun estra, lura am sainta sco Svizra. Scha la glieud a Londra gira cun papavers cotschens vi dal mantel, e sch’eu vegn sforzada in möd simpatic da cumprar üna broscha cun sü uschè ün papaver e da metter sü el per commemorar las victimas da las guerras, sch’eu pass pro l’asil per veterans – ün pêr veterans giran là cun crotschas -, lura am sainta sco Svizra, perche cha mi’experienza e noss’istorgia es ün cas spezial chi vain suvent admirà a l’ester, ma minchatant daja eir remarchas aggressivas, sco quella jada, cur ch’eu – unica estra  – d’eira in ün circul litterar in Italia, e cha la discussiun ha trattà l’emigraziun dals Taliauns e da las Taliaunas in Svizra davo la Seguonda Guerra mondiala. Mia preschentscha d’eira tuot in üna jada üna provocaziun, las persunas perschaintas han dozzà lur vuschs e drizzà lur rabgia e dischillusiun vers mai. Cha lur confamiliars sajan gnüts trattats malischem in Svizra, cha quella haja be profittà.

Eu nun am vaiva amo mai sentida uschè svizra sco quel di. Ed i nun ha güdà da dir ad els ed a mai svess, ch’eu saja ün’otra generaziun e cha cuolpa collectiva saja oramai...e cha eu persunalmaing...ed uschè inavant. Eu d’eira pertocca. Curius, o? Esser talmaing Svizra tuot in üna jada, sainza avair l’occasiun da salüdar quel pajaias o da dir tuot las culuors.

Text: R. Ganzoni, Schlarigna 
Fotografia: pixabay.com


Suonda LATABLA!


Sustegnair

LATABLA è independenta e sa finanziescha tras sponsurs e donaturs

Vulais Vus sustegnair?

SUSTEGNAIR cun CHF 10.-


Forsa er insatge per vus:

Da Romana Ganzoni -

Ultimamaing es capità alch schnuaivel da rier. Ed eir na. Ma il prüm apunto schi. Daspö quatter ons scriva columnas rumantschas per ün magazin chi’d es organisà talmaing bain, cha la columna per Nadal esa fingià da trametter mità avuost. O quella dad avuost cumainzamaint avrigl. Il uschedit briefing dals 27 marz 2018 da duonna G. tuna uschè: „Vielen Dank, dass Sie Ihren Text bis Freitag, 13. April 2018, an Frau W. senden.“

Il text (chi’d es gnü publichà in avuost) nu d’eira quella vouta (ils 13 avrigl) a Turich las 9 uras (dimpersè pür las 10 uras, Hilfe!), ed eu n’ha fingià tschüf duos minuts passà las 9 uras ün reminder da duonna W., ingio chi resta quista columna (per avuost). Hai, propcha!? Ma che noschas manieras da mai, schnuaivel.

N’ha tut cun umur quist fat ed eir, cha las aspettativas d’eiran talmaing bassas, ch’eu nu pudaiva bod na crajer, per part d’eira quist magazin, las fotografias e’l text per mai ün’unica satira reala, ma natüralmaing na aposta, i’s stuvaiva tmair, cha quista glieud craja cha lur lecturs e lecturas, cha’l „pövel“ es debil, a bunch of cretins, quist magazin vulaiva texts i’l stil da „La nona vaiva dit üna vouta cur ch’eu d’eira amo üna mattina, chi’s desssa adüna far attenziun cun traversar la via. Ed eu – eu d’eira quella mattina hihi – n’ha dit da schi, e perquai ha fat la nona grassins cun mai, ed eu n’ha das-chü lichar oura la coppa, quai nun haja mai plü invlidà.“

Eu sun l’ultima chi pledescha chi’s dess implir il muond cun noschdà e critica permanenta, ma eu n’ha eir fich fadia cun kitsch, fosdà ed ipocrisia ed impustüt, sco fingià manzunà, chi’s craja cha’ls conumans sajan totels e preferischan istorginas banalas. Quai nun es brichafat uschè.

Bain. Eu nun ha be tut cun umur quists fats (e d’eira massa daschütla per sdir sü meis ingaschamaint), minchatant n’haja eir scrit uschè üna columna schnusibusi, per far ün zich schnöss da quist stil e per am intrategner ün mumaint, ed ellas chattaivan adüna super. Fin quist avuost. Aiaiai. Meis subconciaint ha scrit la seguainta columna per Nadal 2018, in desch minuts, ed amo desch minuts n’haja douvrà per la traducziun per tudais-ch, perche chi’s sto adüna far duos duos texts, il rumantsch e la traducziun, cler.


La mima

Anniversari e Nadal, quai sun duos festas glüschaintas illa vita d’uffants. Blers nu san plü, perche chi’s festagiescha Nadal, ma chi dà regals, quai es cler, ed eir, cha per tschüffer quels as sto ir tras differents bogns, sajan quai ils bütschins bletschs da las tantas, il cumplimaints dad amis da famiglia, da dudir per la tschientavla vouta, chi’s saja creschü e stuvair respuonder per la tchientavla vouta la dumanda, schi’s haja fingià ün marus o üna marusa.  

Ma quai sun ils bogns o las duschas fraidas avant cha l’uffant po strar davent il palperi dal regal da la tanta o dals genituors chi han dit da deportar perfettamaing scha la mima vain. La mima chi da adüna precis quai chi’s aspetta. Che cha l’uffant nu sa: La mamma trametta a la mima adüna üna glista fich precisa culs regals cha’l figl voul, e la mima nun ha ingüna schanza da far üna surpraisa, la mamma nu voul quai, la mamma voul, cha’l figl e la mima as cumportan co ch’ella ha previs. Voul dir: cha eir la mima sto ir tras il bogn, ma quai l’uffant nu sa. Dafatta a Nadal nu’s saja tuot ün da l’oter.

Üna strategia es da simplamaing giodair il misetri. Eir scha blers uffants nu san plü, perche chi’s festagiescha Nadal, ün misteri resta: Co esa pussibel cha ün vainter ha plazza per tantas dutscharias sainza cha l’uffant explodischa?

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • Shop online!
    Shop online!
  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51


Quai ha dat la seguainta reacziun:

„Während ich Ihre letzte «Romanische Spalte» mit grossem Vergnügen gelesen habe, kann ich den Inhalt dieser Kolumne so leider nicht zum Abdruck freigeben. Das XXX Kundenmagazin will nebst Kochinspiration unterhaltsamen Lesestoff bieten. «XXX und XXX», wie das XXX-Motto, soll auch der Inhalt des Magazins sein. Ihre Kolumne beleuchtet leider ausschliesslich negative Aspekte der Festtage - von mühsamen Verwandten, monierenden Müttern oder Kindern, die Mühsal über sich ergehen lassen müssen und Süssigkeiten im Übermass in sich hineinstopfen. Diese Botschaften, die zudem gewiss auf eine Vielzahl an Familien nicht zutreffen, möchten wir so nicht an die Leserschaft vermitteln.
 
Dürfte ich Sie daher freundlich bitten, uns einen neuen Text zukommen zu lassen, der sich auf schöne Seiten von Weihnachten fokussiert wie z.B. Vorfreude, das gemeinsame Backen, das Zusammentreffen und Zusammensitzen, das Schenken, Finden von Geschenkideen etc. Ich bin überzeugt, Sie als Profi-Schreiberin finden einen guten neuen Ansatz.“

Ma, cler. Eu n’ha scrit ün’otra columna (cun traducziun) chi’d es per mai kitsch total, ma els nun han badà, l’incuntrari, i chattan superischem e stamparan cun plaschair.

Il bastunin da tschiculatta

Seis abiadis vaivan fingià cumanzà in avuost a far biscuts da Nadal cun agüd da la recetta sülla pagina stratta our dal magazin XXX da l’on passà. E lura tils hana vendü mincha marcurdi davomezdi sülla via maistra. Las vaschinas d’eiran commosssas, lodaivan e cumpraivan. Che gnoccals! Tuot il cumün as partecipaiva vi da la cumpra chi ha dürà dad avuost fin ocotober, lura d’eira afin, plü ingüns gnoccals per quai suot.

Üna duonna prominenta, Lidia, chi d’eira chaschiera sur vainch ons pro XXX, ha dumandà a Reto (cun seis desch ons il plü vegl dals tschinch pitschens pastiziers), perche chi nu vendan plü lur dutscharias. In quel mumaint as fuormaivan larmas aint ils öglins da l’uffant. Sco üna sajetta ha Lidia trat our da sia busacha ün bastunin da tschiculatta. Quai ha fat effet. Chi hajan guadagnà be 250 francs, ma cha l’e-bike per bazgenar chi vöglian regalar da Nadal cuosta sur 3000 francs. Ch’el nu saja plü bain in chamma.

In cuort mumaint s’han organisats ils vaschins dals pluoders, han ramassà raps, eir trais societats s’han partecipadas e vendü las listessas dutscharias sco’ls uffants, il vendader da velos ha fat ün bun predsch – e quia d’eira’l dimena, il velo eletronic da bazegner. Quel nun es lura plü stat bun da tegner inavo las larmas, e quai nun ha neir fat dabsögn.

Sün quai n’haja sdit sü il job. A la fin.

Text: R. Ganzoni, Schlarigna 
Fotografia: www.pixabay.com


Suonda LATABLA!


Forsa er insatge per vus:

Da Romana Ganzoni - I d’eira ün sbagl da leger la Neue Zürcher Zeitung avant ün pêr eivnas. Esa necessari cha gazettas seriusas citeschan in detagl l’acta d’achüsa i’l cas da Rupperswil? Ün hom giuven haja – adonta ch’el d’eira para adüna calm e gentil - aschaschinà ün bel di cun crudeltà ed infamia straordinaria a sang fraid quatter umans, üna mamma e seis duos figls, ma eir l’amia dal figl plü vegl. Avant co tagliar sü la gula ha il morder (seis nom nu vain manzunà per til proteger) violà il figl plü giuven e filmà tuot, davo ha’l dat fö la chasa.

Impizzand üna famiglia vaiva’l fingià aint il cheu la prosma, la glista dals mats ch’el vulaiva torturar sexualmaing d’eira pronta, quai til varà quietà e fat ch’el nu perda ne nerva ne controlla, el pudaiva giodair il mumaint. Uossa e’l davant tribunal e duos psichiaters til attesteschan ch’el saja pront per üna terapia e cha quai saja pussibel.

La psicologia as morda aint ill’agena cua

La psicologia ha pers seis compass sco tschertas medias, l’unic compass cha la psicologia para d’avair in quist cas es la psicologia – sainza muond -, ella as morda aint ill’agena cua, cun oters pleds: Ella es autoreferenziala. Ils psichiaters saran gnüts a quella conclusiun, perche cha l’aschaschin ha savü inscenar si’incletta, imitand la normalità sociala ed emoziunala. Quai savaiva el eir far avant ils mordraretschs diabolics, id es sia natüra (voul dir: El s’adatta a mincha situaziun perfettamaing. Adüna).

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • Shop online!
    Shop online!
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45


Per esser precis: ün crimen „diabolic“ daja be amo sco noziun, i’l Vest nun ha’l plü ingün lö, il nosch nun ha metafras, purtrets o concepts collectivs, il muond industrialisà nu craja d’avair dabsögn da quai, main dir il muond digital cun sia orbantün per quai chi nun es realisabel. Ma la natüra umana nu po gnir optimada, ella restarà inexplichabla, per tudais-ch „unergründlich“, chi’m para ün meglder pled.

Mai stat üna victima da mobbing

Ün muond chi ha svödà seis tschêls e cun quai eir seis infierns, üna società sainza Dieu ha ün problem. Psicologs e meidis han surtut l’incumbensa dal teolog (eir dal filosof, dal rest) chi sà alch da quai chi nu’s sà incleger, ma chi exista listess. La psicologia e la medicina sun materialistas, il material as po adüna drizzar, pustüt sch’el ha tschüf svessa bottas, perquai d’eira sgüra ün schoc per l’industria da terapia, cha l’aschaschin da Rupperswil nun es mai stat üna victima da mobbing. L’idea cha victimas fan victimas e cha quai spiega alch e tillas excuolpescha fin ün tschert punct, es fich derasada. I füss temp da darcheu metter i’l center il delict.

Ün butin da las circumstanzas?

Ils tschêls sun vöds, i resta l’eu miserabel dal singul, daplü nu daja, ingüna güstia suprema, be las furmias chi nu vöglian esser la cuolpa, i spereschan chi’s possa cumbatter tuot cun transparenza (gazetta) e terapia (psichiaters), in fuond es tuot relativ. A la fin nu daja ne cuolpa ne penitenza, minchün ha dabun üna schanza, no tuots sajan be butin da las circumstanzas, alch oter füss massa complex. Eir quist aschaschin chi po stübgiar economia in praschun. Es quai l’idea da la resozialisaziun? Cha quist uman nu vain chastià? El vain be isolà dal public. Perche chi nu da plü ingüns puchaders, be amo glieud chi nun ha tschüf la dretta masdina.


Text: R. Ganzoni, Schlarigna 
Fotografia: www.pixabay.com


Suonda LATABLA!


Forsa er insatge per vus:

Da Romana Ganzoni - 
Uossa suna rivats a Landquart. Il figl da 12 ons dumonda a la mamma, scha quist „village“ plain roba plü bunmarchada, plain marcas, plain „labels“, plain prodots da luxus (chi sajan listess mumaint prodots da massa, corregia la mamma), scha quist „outlet“ saja a Landquart, ch’el craja cha quel saja a Landquart, cha seis cumpogn da classa haja cumprà ün pullover da Polo Ralph Lauren, blau s-chür, discret, megacool.

La mamma nu s’interessa zist. Davo üna posa disch’la: Ingün’idea. Chat da quists lös üna varguogna, disch’la. Tuot be consum, disch’la. Scha’ls 24 december es üna dumengia vögl’na dafatta rivir ils affars, disch’la. Che varguogna, repet’la. Quai am va talmaing sülla nerva. E pullovers classics sun per glieud lungurusa, disch’la. E megacool, quai nu’s discha in cas, figl, inclet? Il figl sbassa l’ögliada. Voust ün panin, dumonda la mamma. Eu n’ha tut cun mai. Pan integral e chaschöl vegan. Voust? Na grazcha, disch il figl e da man ad ün paquet plain uorsins da gomma in tuot las culuors. La mamma tira sü il nas. San nun es quai, disch’la. Ma bun, respuonda il figl. De gustibus non...non, apunto, disch la mamma.

A Cuoira müd’na tren.

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • Shop online!
    Shop online!


La mamma sta sü, ella sto ir sün tualetta, fingià daspö Sargans. Uossa va la spert, il squitsch es para enorm, il figl sfrigna. La mamma cuorra. E nu vain plü. Tschinch minuts passan. Desch minuts. Vainch? Il figl segua a la mamma, tschercha la tualetta, la prüma ch’el chatta es serrada a clav, sur la foura clav as vezza cler e net ün quaderin verd, curius. Il conducteur ha tachà sü il scrit „Defekt - Out of Order - Fuori servizio“, ün Spassvogel ha scriblottà suotnan „Pischa a chasa!“, il figl piglia seis culli our da la busacha e scriva suraint hahaha. Curius, inchün para da chantar aint illa tualetta chi’d es fuori servizio. Che diavel? Es quai la vusch d’ün kindel? Hei, tüüü, cloma il figl. Ingüna resposta.

Passà ils prossems duos vaguns clocca il figl vi da la porta da la tualetta da prüma classa in möd energic. Ingün stress, disch la mamma e ria. N’ha plaschair cha tü nun est partida cul auto da posta a Tusan, mamma, disch il figl e parta per darcheu tour plazza sülla pultruna da la seguonda classa. Davo üna ter pezza – il tren es fingià a Chastè – vain la mamma, ün zich spennada, las massellas cotschnas, e dumonda, co cha quai saja uossa cun quist pullover da Polo Ralph Lauren, cha quella marca nu detta quai sgüra na a Landquart, chi’s stopcha ir a Mendrisio, aint il „Fox Town“, cha quai poss’na far la fin d’eivna chi vain, scha’l figl haja vöglia. Ün pullover classic poust adüna dovrar, o?

Il figl püffa sü per la mamma es squassa il cheu. E cha uossa haj’la üna da quellas foms nairas, ün bel steak, quai füss uossa il maximum, megacool? Chi detta ün char restorant. Vè, giaina, disch’la al figl, quel ramassa sia roba e segua a la mamma chi ria dad ot da la buna glüna e picla our dal paquet dal figl ün uorsin da gomma orandsch.


Text: R. Ganzoni, Schlarigna 
Fotografia: www.pexels.com


Suonda LATABLA!

Da Romana Ganzoni -

La guida, Maria Rita, muossa a giasts seis cumün Sant'Angelo Muxara in Sicilia. Ella fa quai per raps, 60 euros la persuna. Uschigliö nu's rivessa pro Olga, la producenta da ricotta e chaschöl "di pecora", tuot il cumün cumpra pro ella, seis hom tegna 600 bes-chas, 450 vegnan musas mincha di duos voutas dal patrun e da seis duos pasters. Olga es be pitschnina, ma plain energia. Na plü veglia sco 50. E fingià quatter abiadis. Uschè suna, las blondas, complimenti, signora, disch eu cur cha no partin. Ed ella schmacha sül chaschöl frais-ch chi'd es aint in üna fuorma da plastic da l'apparentscha d'ün giovaret per criblar sablun. Olga schmacha e ria, pulischa ils mans vi dal scussal e dà üna branclada. Eir la vista da lain da Padre Pio aint illa grotta da la chascharia surria. Las fluors davant el sun da plastic, precis sco la fuorma da chaschöl. Intuorn ed intuorn plattinas da keramica albas. Auguri! Ancora.

Sia tatta faiva pasta fresca amo cun 105 ons

Uossa rivaina pro Maria. Maria es la furnera. Scha'l pan es pront po gnir minchün pro ella e chatschar üna pizza o verdüras aint il fuorn chod chi ha fingià 70 ons, ün fabricat da Palermo cun trais portinas. Maria ans dà pan frais-ch cun öli d'olivas ed origano sech our da seis üert. Seis hom Angelo chi d'eira mürader ad Airolo e lavuraiva in üna fabrica in Germania fa la pasta fresca, el sezza davant üna maschina e quinta da sia tatta chi faiva pasta fresca culs mans (sül schnuogl schnester) - amo cun 105 ons. El fa la pasta cha no mangiaran plü tard cun Maria ed  Angelo aint il "cortile" davant lur chasa. Giuseppe, il frar da Maria güdarà, Maria e Giuseppe discuorran tanter dad els inglais, els sun creschüts sü tuots duos a Bedford. Là - i'l lö da l'ultima execuziun in Ingalterra - viva üna gronda colonia taliana, divers sun da Sant'Angelo Muxaro.

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • Shop online!
    Shop online!
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81


Raquints dal tat  chi d'eira chaminà vi pro la muntogna magica

Davo continuaina il gir. I cuorra nanpro la cusdrina da Maria Rita, Catarina, ella ans vaiva vis prendendo sole sün terrazza e voul salüdar. Davo duos minuts discurrina cun tschinch o ses persunas, tanter quellas il fruttivendolo chi metta persics aint illa sadella chi penda vi d'üna sua sün via, uschè cha Franco dal prüm plan (e bap da la guida) sto be amo trar sü la frütta, el vaiva cancar ed es amo debel. Ma na massa debel per gnir giò illa chadafö da la famiglia da Maria Rita - la prüma stanza schi's riva aint da porta. La mamma es eir quia, s'inclegia - e la nonna. Franco fa mangiar caponata e capras cun lur verd da prümavaira - tuot fat aint svessa. I gusta. E pigliai mandels, dai! Daplü! No mangiain, e Maria Rita quinta dal tat dal tat chi saja chaminà vi pro la muntogna magica, perche ch'el vaiva sömgià ch'el stöglia ir là. Ün veglin bondraius saja segui ad el ed haja vis co cha la muntogna as rivit - e vis milla s-chazzis, or e diamants. Aha!, haja dit il vegl, ed inaquella s'haja la muntogna serrada, ed ils duos homens as transmüdettan in chasinas da lindornas.

Ed uossa sperescha, cha quai nu capita cun mai, davo ch'eu n'ha quintà da questa meraviglia.

Text e fotografia: R. Ganzoni, Schlarigna

Suonda LATABLA!

Da Romana Ganzoni - Sonntag & Sohn. Juweliere. I sun a Leipzig. A Leipzig ha stübgià Goethe giuris prudenza, ed uossa vaja darcheu amunt, la cità es hip, pulsescha. In vaidrina glüschan anels da spus ed oter, eir tocs plü pitschens o d’argient, per la buorsa main plaina, daspera uraglins cun rubins e safirs, cotschens e blaus, chadainas jelgas, serradüras pesantas, or, diamants, roba intima, roba chi brilla sco’l sulai o las stailas, chi arcuna la poesia dal firmamaint scha sulai e stailas nu sun visiblas, roba chi tschücha sü l’emoziun dal corp, perche cha clinöz das-cha restar sülla pel scha las manetschas ston davent o’l pullover e la blusa, la chamischa.

Daspö 1897 sun ils „Juweliere Sonntag & Sohn“ a Leipzig, güsta pro’l Markt, pro’l marchà tschüffast quists s-chazzis. Immez aint. Bella salaschada. In mardi ed in venderdi as poja cumprar frajas e fluors sün plazza. Pan e tomatas. Minchatant daja ün concert suot tschêl avert. Cun palc e tuot. Hoz ha strat nan ün pianist majer ün clavazzin da lac nair, el stà sün ün’assa cun quatter roudas, il pianist suna da quai trist e trid, il clavazzin es stunà, la tecnica dal musiker: mediocra. Melodias cuntschaintas, evergreens.

A mai plascha.

In vicinanza da Sonntag & Sohn esa adüna ün pa dumengia, forsa eir, perche chi sun in duos, ün bap ed ün figl, dumengia e sonda, üna fin d’eivna d’instà, quai ha üna forza quieta, fidela, chi exprima istorgia gratagiada e loialità, chi disch: famiglia vaglia alch, Blut ist dicker als Wasser, eir hoz, l’on 2017, ün temp chi ha vöglia da schoglier tuot. Sonntag & Sohn, quai tuna da plü bod, da pasch e panins, da painch, confitüra, cafè. Sonntag & Sohn disch: ils chanuns dal minchadi taschan, id es dumengia, la glieud va a predgia sco in ün film frances dals ons 60, la glieud va a spass, las duonnas mettan sü la megldra cullana da perlas, id es uschè bel co chi nu d’eira amo mai.

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • Shop online!
    Shop online!
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch


Dumengia e figlia. Che füss quai per üna ditta, che vendess’na in quist affar? Es il figl da Sonntag forsa listess be ün lündeschdi e la figlia da la Dumengia l’unica sonda pussibla? Üna fin d’eivna da mammas e figlias. Sairadas al flüm o al lai? Üna relaziun chi nun ha dabsögn chi sajan las megldras amias ed hajan listessa grondezza da jeans e cha eir la Dumengia porta jeans cun fouras chi insultan a mincha persuna chi dschess da sai ch’ella saja povra e prouva da tegner net la roba, da cummodar las chotschas, perche cha chotschas cun fouras chi nu d’eiran quia da prüma davent, quai nun es ün luxus, quai nun es decadent, quai es schlaschà pels povers, ün skerz zinic.

Ma na! Dumengia e figlia, quellas sun set dis l’eivna in lur fabrica da barchas a motor ed a vela, 800 lavuraintas. Lur piclas savuran da fier, da lain e da culur. I nu dischan bler. Vita privata nun hana. In lügl fana adüna ün’eivna vacanzas a Leipzig. Quai es tradiziun, e quai es l’unic spass l’on. Il rest: lavur.

Uschè sun quellas.

Text: R. Ganzoni, Schlarigna
Fotografia: pixabay.com

Suonda LATABLA!

Da Romana Ganzoni - A la Freiestrasse 208 es üna plitscheria chi exista daspö decennis. Avant s’vaiva svachada in möd glamurus e be lungurellas üna fich cuntschainta stylista illas stanzas i’l parterre chi sun uossa plain mantels, jaccas, plümatschs, tas-chas, chatpütschas e cuvertas per metter sün cotschas, e para haja Andi Warhol himself fat üna visita a quista stylista ch’eu m’imaginesch cun stivals albs (sco quels da Diana Rigg chi giovaiva ad Emma Peel) ed in üna jacca da leopard oversize,  l’ögliada da princessa orientala immez Turich – sco per antizipar la plitscheria, per tilla dar la lizenza d’eleganza absoluta dals ons 70.


Du nicht töten!

Schi’s aintra per ir sü aint illas abitaziuns chi sun situadas sur l’affar as passa daspö decennis sper rests da pelissas vi, pelissas da vuolp, da müstailas americanas, da chinchilla, da cunigl, da castor, dimena da tuotta sort roba pelusa, i’s vezza eir la cua dad ün ocelot, forsa il rest d’ün mantel lung lungischem cha la Tudais-cha Hannelore M., la duonna da Dr. M. (cunquai vaiva ella automaticamaing eir ün titel: Frau Dr. M.) portaiva a Scuol ed a Vulpera cur ch’eu d’eira ün uffant e clamaiv davo a quista immensa duonna: Du nicht töten! che chi faiva rier a la Venus im Pelz da mez predsch our da la vendita a Düsseldorf West. Riand dundagiav’la sco üna coluonna corinta, ün’immensa ondulaziun blonda süsom, chi’s pensaiva vi da Rumpelstilzchen chi varà fat or our da strom eir per ella. O vaiva ella be tut a fit la pelissa d’ocelot (e’l prossem on da „Baby-Löwe“) per blagar sü in Svizra, pustüt scha Frau Dr. M. e Herr Dr. M., ils vegls Nazis culla frisura e la glüna d’or, faivan ün viadi cun Mercedes verd tigl sü San Murezzan?

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • Shop online!
    Shop online!
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45


Il frigo plain Calanda Bräu

Schi’s aintra as chamina sper la cua dad ocelot via, i’s passa sper rests da pelissas da vuolp ed oter - ün mix tanter gronda aura sensuala, lomezza e lusso chi fa cuvaida da tocker e savurar landervi, e listess mumaint üna sensaziun dal morbid, da cadaver ed ingüstia, da sufrentscha da la creatüra sainza vusch e lingua – cha la bellezza dal material nöbel para da güstifichar ed eir l’istorgia umana e la natüra umana, l’uman, quista creatüra tanter mamalin prus e char chi’t licha il man e bes-cha rapazza, aggressiv, cun fom naira, inguord, sainza morala, chi coppa minchatant perche cha’l coppar es eir ün gö, sco per ün giat, tanter anghel e diavel, üna creatüra chi coppa ad otras creatüras, tillas spletscha, tira giò la pel per tilla büttar intuorn l’agena spadla, per svessa esser ferm e svelt, per mangiar ellas o büttar davent la charn, per esser cuntaint cun seis far o apunta per as svarguognar e’s sentir cuolpabel. Passar sper pelissas vi: ün bogn chod e fraid, ideal per gnir aint illa buna oscillaziun e vibraziun per scriver üna pruna differenta roba cul güst potenzial ambivalent.

L’abitaziun illa Freiestrasse 208, seguond plan, cha meis hom ed eu vaivan tut a fit dal 2015 d’eira pensada per nos figl, predestinada per üna cumünanza d’abitar da students e studentas. Eu vezzaiv fingià il frigo plain Calanda Bräu. Ma avant cha quella WG gniss a funcziunar, pudaiv eu trar a nüz ils locals per scriver. Ses eivnas. Ses eivnas sur la plitscheria. Eu tschantaiv mincha di cull’odur da las pelissas aint il nas vi da la maisa da chadafö. Il cafè gustaiva tuot oter, e tuot gustaiva oter, plü intensiv co a chasa, ma eir bler plü amar.

Text: R. Ganzoni, Schlarigna
Fotografia: pexels.com

Emprima publicaziun: October 2017


Suonda LATABLA!

Pagina 1 da 2

Reclama:

Newsletter:

Adressa d'email:

Prenum:

Num:


POPULAR IN QUESTA CATEGORIA:

Il Project

30 da fanadur 2018

pinc e provocativ: Cura che ins entra in territori rumantsch na badan ins betg che ins è uss en il territori rumantsch: Ils nums dals lieus ed ils toponims èn...

5 giadas fitg fraid

14 da favrer 2018

Da Silvana Derungs (DRG) –  La lingua rumantscha è ritga, uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas – e da tut sias...

5 bellas chauras

10 da schaner 2018

Da Silvana Derungs (DRG) – La lingua rumantscha è ritga – uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas. Oz datti tschintg bellas...

Jeu spetgel ...

05 da december 2017

Dad Annatina Nay - Duas figuras en in toc da teater da Samuel Beckett. Estragon e Wladimir sesanflan en in liug buc definau, sin in stradun, sper ina plonta. Els...

5 bellas dunnas

16 da matg 2018

Da Silvana Derungs (DRG) –  La lingua rumantscha è ritga – uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas. Per exempel datti bels prenums, nizzaivels betg mo...

La columna - Chi chi nu tschercha chatta

28 da november 2017

Da Fadrina Hofmann - L’uman es ün chatschader e ramassader. La cumprouva n’haja a chasa in fuorma da duos uffants chi chattan roba da tour e mütschir. Ün insaj? Voilà...

5 feghers Franzos

18 da fanadur 2018

Da Silvana Derungs (DRG) – La lingua rumantscha è ritga – uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas. Per exempel quellas influenzadas...

La columna - Banadida telefomania

27 da matg 2020

Da Fadrina Hofmann - Chi nu cugnuoscha il mumaint da schoc scha’l telefonin es dandettamaing davent? Ed il sentimaint surleivgià cur ch’el cumpara darcheu? Il telefonin es dvanta nos cumpogn...

Go to top