Da Romana Ganzoni - D’incuort n’haja let dad üna vernissascha a New York. Davant ün dals purtrets exposts as vaivan posiziunats umans gritantats per evitar cha oters possan contemplar il purtret, ün’ouvra da l’artista Dana Schutz. Ella as vaiva laschada inspirar dad üna fotografia (iconica) chi muossa ad ün giuven nair lintschà dal 1955. Il problem 2017: Il mat sülla fotografia d’eira nair, l’artista Schutz es alba. Quels chi staivan davant il purtret d’eiran da l’avis cha quai nu giaja. Duos artistas han dafatta propost da desdrüer l’ouvra da Schutz.

Quai svaglia noschas algordanzas. Las aderentas dal movimaint chi vezza critic l’esser alb (Critical Whiteness) e descriva l’act da’s referir in ün tschert möd sün’ün’otra cultura sco Cultural Appropriation (voul dir: invöl) dschessan: No lain proteger üna minorità, üna gruppa suotprivilegiada, supressa da la majorità chi fa abüs, pigliand davent ogets o simbols a las victimas.

„Check your privilege!“ es lur sbraj da battaglia per far attent a relaziuns da pussanza e discriminaziun. Cha illa appropriaziun chapitalista vegnan declerats ogets tradiziunals da differentas etnias sco roba e stratta our da lur context, dischna. Quai possa pertoccker musica o sot, simbols, ceremonias, vestits, clinöz, frisuras, ma eir il stil da lingua e cumport social.

Tschertas gruppas interpreteschan quistas invistas in möd excessiv, vezzan dapertuot ün „trigger“, ün impuls per üna re-traumatisaziun da minoritats o victimas, per exaimpel ils organisatuors d’ün concert da punk da la band „Feine Sahne Fischfilet“ a Bielefeld. Il percussionist ha trat oura sül palc seis t-shirt – e’l concert es gnü interruot. Pervi cha’l muossar il corp sura masculin saja ün act da violenza patriarcala e cunter l’uorden da chasa. O la reuniun chi ha appellà cun ün scrit pro l’entrada cha albs cun uschèdits „Dreadlocks“ o „Rastas“ nu sajan bainvis. Exagiarà, o? Da l’otra vart: Fingià avant ons n’haja pensà, cha ün Maori as sto agitar a mort, sch’el vezza ils „tribal tatoos“ da sia cultura süls bratschs da quels da Bümpliz, Barcelona e Berlin. Microggressiun sün pel. E pro no? Esa Cultural Appropriation, esa microaggressiv, esa ün trigger, scha üna turista as cumpra morins chi stan per l’emigraziun engiadinaisa e metta sü quels, voul dafatta cumplimaints da mai? O scha inchün da lingua tudais-cha chi nun ha ingüna relaziun cul rumantsch am bombardescha adüna culs pleds: Che bels mumaints! O eir uschè ün elemaint verbal da culissa movibla: Pachific. Forsa eir: Allegra. Pleds chi vegnan strats our dal context da lingua e cultura rumantscha per dar culur o per far reclama. Abüs?

O co esa cun quist’architectura neoengiadinaisa da kitsch, conglomerats, immens chasamaints cun schmachà aint abitaziuns sainza fin, e sülla fatschada sgrafits e proverbis rumantschs? O quist nouv proget: Ün impressari sainza ragischs svizras chi voul s-chaffir ün costüm engiadinais per las camarieras aint ils hotels, uschè cha quellas nu portan plü Dirndels (sic!), ma alch plü „autentic“? Am das-cha agitar?

Text: R. Ganzoni, Schlarigna
Fotografia: D. Gustin, Tschlin
Prüma publicaziun: Lügl 2017

Suonda LATABLA!

---

Forsa er insatge per vus: