"Auso" e la bomba nudritiva

"Auso" e la bomba nudritiva

Da Bettina Vital -
Irritaziuns linguisticas e scuvertas culinaricas da la chapitala.

A Berna sur mezdi in ün take-away da salatas. La vaidrina, üna bella paletta stachida da vitamis, guarda oura uschè delizchusa, ch’ella am fa gnir l’aua in bocca. Eu sun landervia e fetsch mia postaziun pro la giuvna Bernaisa. I’l chartun met’la ün pa da tuot: salata da carottas e selerin, salata da favas, da quella verda cun ravanels, salata da mailinterra cun tomatas sechas, avocado, feta cun semins da sesam e meil, türcha e semins da chia. Chia?! Che es quai? Pensa e pigl oura la buorsa. Adonta dal buonder lessa subit pajar ed inscuntrar a mia collega da lavur. Davo ch’eir la sosa es amo statta definida e cha’l chartun cun la salata es serrà, am dumonda la vendadra:

„Weitär no es Stückli Brot u Bsteck?“

„Jo, gern.“

„Auso“, es sia resposta accumpagnada d’ün surrier fich amiaivel.

Eu pai e rest pichada pro quist auso chi nu’m quadra dal tuot e ch’eu dod amo minchatant a Berna. Per exaimpel sterzas, cur ch’eu sun statta a cumprar ün nouv svagliarin. Darcheu pro la cassa. Eu svutr in mia buorsa e quint insembel la munaida – 30, 40, 60, e voilà 70 – schi am dumonda la vendadra, sch’eu vöglia la quittanza. Eu di da na, grazcha, e sün quai ella:

„Auso.“

A revair ed eu pass our da butia...

Grazia fitg a tut ils sponsurs da LATABLA:

  • La Giuventetgna Rumantscha
    La Giuventetgna Rumantscha
  • Adüna bun - cafè grischun
    Adüna bun - cafè grischun
  • www.quartalingua.ch
    www.quartalingua.ch
  • www.belain.ch
    www.belain.ch
  • Tel. 081 864 01 51
    Tel. 081 864 01 51
  • L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
    L’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun
  • Tel: 081 852 45 45
    Tel: 081 852 45 45
  • Tel. 081 864 15 81
    Tel. 081 864 15 81
  • Shop online!
    Shop online!


Auso tuna in mias uraglias, adüsadas vi dal dialect grischun o zürigais sco also denn halt, lura hast oramai gnü, (scha tü nu voust) tia quittanza! O apunta pro tschella scena, quella dal pan: Also schi di quai tantüna cha tü voust ün toc pan! Per meis sensori linguistic – chi’d es adüna fich alert (déformation professionnelle) – esa aint üna tscherta nota mordainta na fich amiaivla in quist dialogin standardisà, e perquai am dà quist pledin eir in ögl, plü bain dit ill’uraglia. Mo schi lura, dschessna per rumantsch. Forsa cha no mettessan dafatta pro ün phh sco per maindir: Phh, chi chi nu voul, ha gnü! Invezza dovran ils Bernais lur auso per dir ün simpel: Ja, isch guet obain ün innozaint ok, alles klar.

Per tuornar pro’ls semins da chia...

Rivada sülla Bundesterrasse cun mia salata, inscuntra a mia collega e dumond che diavel chi saja vairamaing uschè special vi da quists semins. Tras ella tils n’haja imprais a cugnuoscher, sün mincha salata agiundsch’la ün pêr da quists punctins nairs. I segua ün cuort referat.

La granata culinarica universala cun nom latin Salvia Hispanica saja gnüda fermamaing in moda l’ultim temp. Derivar deriv’la dal Mexico. Pro’ls Mayas ed Aztects sajan ils chia stats fingià avant tschientiners ün ingrediaint da lur trats quotidians. Ils semins da chia sajan furniturs d’energia - chia vöglia dal rest dir: forza.

La valur nudritiva ch’els paran d’avair es impreschiunanta: antioxidants, proteïns, substanzas da ballast, vitamins e minerals. Ün studi american ha demuossà ch’els fan schlungunar il sang e prevegnan tras quai ad infarcts da cour o cuolps. Eir il spejel dal zücher dal sang sana regularisar, üna buna roba pels diabetikers. E cunquai ch’els güdan eir a fabrichar sü la massa musculara, suna süsom la glista dals sportists ed amaturs da fitness. Quels chi vöglian tour giò da pais, sternan semins da chia sur lur müesli, jogurt o lur salata o tils mettan i’l pan. Semins da chia dapertuot! Els pisseran nempe chi’s sainta saduol, chi’s mangia plü pac e furnischan al listess mumaint tuot las substanzas importantas pel corp. L’industria commerciala da l’Europa ha dimena scuvert ils semins da chia.

Mia collega da lavur - Bernaisa eir ella - riva sia tas-cha e paquetta oura üna busta culs ominus semins e’m dumonda, sch’eu vöglia eir eu ün pêr sün mia salatta. Eu respuond chi saja para fingià lasura. Sün quai am disch’la:

„Auso!"


Text: B. Vital
Fotografia: www.pexels.com (CC0)

 

FA PART, commentescha sutvart! 

+++ Il spiert da cuminanza è important ed uschia è mintgin bainvegni da sviluppar quist project cun nus; Igl è pussaivel da registrar events e nus publitgain Vossas novitads. Scha vus avais gust da contribuir in artitgel ans pudais trametter in e-mail sin This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Dar ina nota a questa contribuziun
(3 vuschs)
Bettina Vital

Autura LATABLA dapi avuost 2016 - Uffanza ad Ardez , studi da romanistica comperativa, tudestg e rumantsch a Turitg, 2013-2017 translatura per il rumantsch en la Chanzlia federala a Berna, 2014-2016 redactura dal magazin da cultura Subkutan tar Radio Bern RaBe, sa participescha al Tavulin litterar dad RTR , dapi 2017 redacziun dal Chalender Ladin. Viva cun ses um e lur dus uffants a Uetikon.

Sumegliaint:

Reclama:

Newsletter:

Adressa d'email:

Prenum:

Num:


POPULAR IN QUESTA CATEGORIA:

Il Project

30 da fanadur 2018

pinc e provocativ: Cura che ins entra in territori rumantsch na badan ins betg che ins è uss en il territori rumantsch: Ils nums dals lieus ed ils toponims èn...

5 giadas fitg fraid

14 da favrer 2018

Da Silvana Derungs (DRG) –  La lingua rumantscha è ritga, uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas – e da tut sias...

5 bellas chauras

10 da schaner 2018

Da Silvana Derungs (DRG) – La lingua rumantscha è ritga – uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas. Oz datti tschintg bellas...

Jeu spetgel ...

05 da december 2017

Dad Annatina Nay - Duas figuras en in toc da teater da Samuel Beckett. Estragon e Wladimir sesanflan en in liug buc definau, sin in stradun, sper ina plonta. Els...

5 bellas dunnas

16 da matg 2018

Da Silvana Derungs (DRG) –  La lingua rumantscha è ritga – uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas. Per exempel datti bels prenums, nizzaivels betg mo...

La columna - Chi chi nu tschercha chatta

28 da november 2017

Da Fadrina Hofmann - L’uman es ün chatschader e ramassader. La cumprouva n’haja a chasa in fuorma da duos uffants chi chattan roba da tour e mütschir. Ün insaj? Voilà...

5 feghers Franzos

18 da fanadur 2018

Da Silvana Derungs (DRG) – La lingua rumantscha è ritga – uschè ritga che nus pudessan atgnamain ans servir pli savens da sias bellezzas e ritgezzas. Per exempel quellas influenzadas...

La columna - Banadida telefomania

27 da matg 2020

Da Fadrina Hofmann - Chi nu cugnuoscha il mumaint da schoc scha’l telefonin es dandettamaing davent? Ed il sentimaint surleivgià cur ch’el cumpara darcheu? Il telefonin es dvanta nos cumpogn...

Go to top